Τι σημαίνει για σένα ότι δεν έχεις παιδιά;
Κατ’ αρχάς, σημαίνει πως είναι απλώς ένας ρόλος που δεν θέλησα να αναλάβω και σε καμία περίπτωση δεν νιώθω λιγότερο ισορροπημένη ή ελλιπής εξαιτίας αυτού. Σε δεύτερο επίπεδο, σημαίνει πως έχω την ελευθερία και τη δυνατότητα να οργανώσω τη ζωή και την καθημερινότητά μου με γνώμονα τις δικές μου ανάγκες, επιθυμίες, προσδοκίες και όνειρα (σπουδές, εργασία, ελεύθερος χρόνος για αγαπημένες ασχολίες και εξόδους με φίλες και φίλους).
Το ότι δεν έκανες παιδιά ήταν συνειδητή απόφαση;
Σε νεότερη ηλικία δεν προβληματιζόμουν ιδιαίτερα και δεν με απασχολούσε, μολονότι μεγάλωσα σε ένα περιβάλλον που σχεδόν εκθείαζε τη μητρότητα και τη θεωρούσε ύψιστο προορισμό για μια γυναίκα (κυριαρχούσε ένα πρότυπο «οικόσιτης» γυναικείας σεξουαλικότητας, συναρτώμενης αποκλειστικά με την αναπαραγωγή). Είχα άλλες προτεραιότητες και επικεντρωνόμουν αποκλειστικά σε αυτές. Στη διάρκεια των σπουδών μου άρχισα να διαβάζω και να πολιτικοποιούμαι—τότε μπήκε στη ζωή μου το φεμινιστικό κίνημα. Άρχισα να επανεξετάζω τις βεβαιότητες με τις οποίες είχα ανατραφεί και να ελέγχω τι από όλα αυτά αποτελούσε κοινωνική-πολιτισμική κατασκευή (λόγου χάρη, το θρυλούμενο «μητρικό φίλτρο») και τι όχι. Από μια ηλικία κι έπειτα, με αφορμή και τις πιέσεις που δεχόμουν, άρχισα να το σκέφτομαι ως ενδεχόμενο αλλά σε κάθε περίπτωση πολύ ισχνό. Κάποια στιγμή, συνειδητοποίησα πως η επίτευξη των στόχων μου και οι επιθυμίες μου (για παράδειγμα, η αγάπη για την επιστήμη που σπούδασα και η απόφαση να εμβαθύνω σε αυτή) εκτόπισαν και εξάλειψαν κάθε σκέψη για απόκτηση παιδιού.
Ήταν μια απόφαση που πήρες μια και έξω ή επανεξέταζες την απόφασή σου για καιρό;
Αρχικά, αδιαφορούσα και δεν υπήρχε καν ως σκέψη στο μυαλό μου (στα 20-25 δεν αναρωτιόμουν αν θέλω ή όχι να κάνω παιδιά). Προϊόντος του χρόνου και δεδομένων των υπόλοιπων συνθηκών της ζωής μου (άγχος για επαγγελματική αποκατάσταση και βιοπορισμό), η απροθυμία μου να γίνω μητέρα παγιώθηκε.
Το ότι δεν έκανες παιδιά είναι επειδή δεν ήθελες να γίνεις μητέρα, επειδή δεν ήθελες κάποιες από τις συνέπειες μιας ζωής ως μητέρα, επειδή ήθελες να αλλάξεις τη ζωή σου όπως τη ζεις;
Δεν έκανα παιδιά επειδή πρωτίστως δεν με συγκινούσε ιδιαίτερα η ιδέα της μητρότητας—ποτέ δεν τη σκεφτόμουν διακαώς. Από κει και πέρα, υπήρχαν πτυχές της μητρότητας που μου προκαλούσαν άγχος (εγκυμοσύνη, τοκετός, λοχεία, σωματική και ψυχική καταπόνηση, έλλειψη ελεύθερου χρόνου, δυσκολίες και προκλήσεις της ανατροφής ενός παιδιού, ελλιπής στήριξη της μητρότητας από το οικογενειακό περιβάλλον και το κράτος, διαρκής κοινωνική κριτική-επιβάρυνση των γυναικών με ενοχές για το αν είναι καλές μητέρες ή όχι).
Πώς νομίζεις ότι επηρέασε τη ζωή σου το γεγονός ότι δεν έχεις κάνει παιδιά;
Μου έδωσε την ελευθερία να πραγματοποιήσω προσωπικούς στόχους, να καλλιεργήσω τον εαυτό μου περαιτέρω, να μάθω καινούρια πράγματα τα οποία δεν θα μπορούσα να διανοηθώ ή δεν θα είχα χρόνο να ασχοληθώ αν αποκτούσα παιδιά.
Αναλογίζεσαι πώς θα ήταν η ζωή σου αν είχες κάνει παιδιά;
Το σκέφτομαι σπάνια—είναι μια σκέψη που περνά αστραπιαία από το μυαλό μου όταν συναντώ γυναίκες του περιβάλλοντός μου με παιδιά. Την επόμενη στιγμή ωστόσο σκέφτομαι όλα αυτά που έχω καταχωρίσει ως αρνητικές όψεις της μητρότητας (έλλειψη χρόνου, σωματική και ψυχική καταπόνηση, άγχος κλπ.) και η σκέψη εξαφανίζεται. Δεν είναι κάτι που σκέφτομαι επίμονα και στη δεδομένη χρονική περίοδο της ζωής μου αντιμετωπίζω άλλες δυσκολίες και προβλήματα, με αποτέλεσμα η μητρότητα να είναι το τελευταίο που με απασχολεί.
Μετανιώνεις για πράγματα που έκανες ή δεν έκανες στη ζωή σου;
Μετανιώνω σπανίως και για μικροπράγματα της καθημερινότητας. Για σημαντικές αποφάσεις που αφορούν την πορεία της ζωής μου όχι.
Μετανιώνεις που δεν έκανες παιδιά;
Όχι. Δεν το θέλησα πολύ, γι’ αυτό δεν έκανα. Ίσως αν αποκτούσα, θα παραμέριζα προσωπικές επιθυμίες και ανάγκες, με αποτέλεσμα να προκύψουν απωθημένα σε βάθος χρόνου, τα οποία ενδεχομένως θα επέρριπτα στα παιδιά μου.
Πώς νομίζεις ότι απεικονίζονται οι γυναίκες που δεν έγιναν μητέρες;
Ζούμε σε μια συντηρητική, πατριαρχική κοινωνία που νοηματοδοτεί τη γυναικεία ταυτότητα αποκλειστικά μέσω της μητρότητας, με αποτέλεσμα να διακρίνει τις γυναίκες σε μητέρες και μη, απαξιώνοντας τις δεύτερες. Μέσα σ’ ένα τέτοιο πλαίσιο οι γυναίκες που δεν έγιναν μητέρες αναπαρίστανται ως πλάσματα ανώριμα, εγωκεντρικά και ρηχά, που ζουν μια ζωή άνευ νοήματος και που σίγουρα θα μετανιώσουν που δεν βίωσαν το «μεγαλείο» της μητρότητας αλλά τότε θα είναι πολύ αργά. Η κοινωνία αντιλαμβάνεται τη μοναξιά ως τιμωρία γι’ αυτές τις γυναίκες και τους την επισημαίνει με κάθε ευκαιρία, προσπαθώντας έτσι να τις γεμίσει με ενοχές και άγχος.
Υπέστης πιέσεις να γίνεις μητέρα; Αν ναι, από πού;
Ναι, και μάλιστα πολύ ισχυρές—και τις υφίσταμαι ακόμη—από το οικογενειακό περιβάλλον. Πιο συγκεκριμένα, οι πιέσεις προέρχονται από τους γονείς, που εκφράζουν διαρκώς την ανησυχία τους για μένα και για το γεγονός ότι θα περάσω την υπόλοιπη ζωή μου χωρίς προορισμό, μόνη και περιθωριοποιημένη από όλους τους φίλους και τις φίλες μου, που θα έχουν γίνει γονείς.
Υπέστης πιέσεις να γίνεις μητέρα από γυναικολόγους / επαγγελματίες υγείας;
Ναι, συχνά αλλά πιο έμμεσα. Από το δύσπιστο βλέμμα του/της γυναικολόγου, κάθε φορά που ακούει την ηλικία μου και πως δεν έχω τεκνοποιήσει ούτε σκοπεύω να το κάνω, μέχρι ερωτήσεις του τύπου «μα γιατί δεν γεννάτε οι σημερινές γυναίκες;» και απαξιωτικές κρίσεις όπως «οι νέες γυναίκες ασχολούνται με την καριέρα τους, περνούν τα χρόνια, μεγαλώνουν και μετά δεν τις παντρεύεται κανείς!». Στον ιατρικό κλάδο και δη στους/στις γυναικολόγους (όχι σε όλες και όλους, αλλά σε μεγάλο ποσοστό αυτών) διαπιστώνω τεράστιο έλλειμμα ενσυναίσθησης και ενημέρωσης γύρω από ζητήματα φύλου. Οι περισσότεροι-ες ταυτίζουν τη γυναικεία σεξουαλικότητα με την αναπαραγωγή, με αποτέλεσμα να βλέπουν τις γυναίκες ως «δίποδες μήτρες» (two-legged wombs, για να παραπέμψω στο «The Handmaid’s Tale» της Μάργκαρετ Άτγουντ).
Πώς σε αντιμετωπίζουν οι άλλοι όταν μαθαίνουν ότι δεν είσαι μητέρα;
Στο φιλικό και επαγγελματικό περιβάλλον δεν αντιμετωπίζω κανένα πρόβλημα — οι περισσότεροι φίλοι και φίλες μου δεν έχουν παιδιά. Η δυσκολία μου έγκειται στο οικογενειακό περιβάλλον, στενό και ευρύτερο, που αντιμετωπίζει με δυσπιστία την επιλογή μου να μην τεκνοποιήσω. Μεγάλωσα σε ένα πατριαρχικό, συντηρητικό και πουριτανικό περιβάλλον, με μηδενική σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και περιορισμένα ερεθίσματα. Ως γυναίκα που δεν έχει παιδιά νιώθω ότι υποτιμώμαι συστηματικά και δεν λαμβάνω αποδοχή. Αντιμετωπίζομαι ως ανώριμο άτομο, ανεύθυνο και φυγόπονο, που αρνείται τη μητρότητα προκειμένου να μην αναλάβει τις ευθύνες που συνεπάγεται. Προσπαθώ να μη δίνω σημασία στα λεγόμενά τους, αν και δεν είναι πάντοτε εύκολο (ιδίως στην περίπτωση των γονέων, όπου η αναφορά στο ζήτημα έχει οδηγήσει σε εντάσεις και διενέξεις), και να επικεντρώνομαι στους στόχους που εγώ έχω θέσει και προκρίνει ως σημαντικούς για τη ζωή μου.
Βρίσκεις ότι χρειάζεται να κάνεις κάποιο είδος coming out;
Εξαρτάται από το περιβάλλον στο οποίο βρίσκομαι κάθε φορά. Εκεί που υφίσταμαι μεγαλύτερες πιέσεις (πχ. οικογενειακός περίγυρος), νιώθω πιο έντονη την ανάγκη να υποστηρίξω σθεναρά την επιλογή μου, μήπως επιτέλους τη σεβαστούν.
Επηρέασε η ατεκνία την κοινωνική σου ζωή;
Όχι αρνητικά, παραμένει ως είχε.
Επηρέασε η ατεκνία την ερωτική/συντροφική σου ζωή;
Όχι, καθόλου. Με κανέναν από τους συντρόφους ή τους άντρες που γνώριζα κατά καιρούς δεν τέθηκε υπό συζήτηση το θέμα της απόκτησης παιδιών.
Ποια λέξη βρίσκεις ότι σου ταιριάζει καλύτερα:
Ελεύθερη. Σας ευχαριστούμε που μας δίνετε τη δυνατότητα να ακουστεί η δική μας εμπειρία σε μια κοινωνία που αποσιωπά επανειλημμένα τη γυναικεία φωνή και περιθωριοποιεί τον γυναικείο λόγο, πολύ περισσότερο όταν αυτός προέρχεται από γυναίκες που δεν ακολουθούν τα πατριαρχικά στερεότυπα.
