Τι σημαίνει για σένα ότι δεν έχεις παιδιά;
Σημαίνει κάτι απλό: ότι μπόρεσα να διαλέξω εγώ η ίδια –και όχι οι πεποιθήσεις και οι νοοτροπίες των άλλων– το πώς θα είναι η καθημερινότητά μου, οι προτεραιότητές μου και γενικότερα η διάθεση του σώματος και του χρόνου μου. Το να μην έχω παιδιά σημαίνει ότι λέω ένα ξεκάθαρο όχι σε κάτι που υποτίθεται ότι είναι γυναικεία μοίρα, φύση, ή ένστικτο, αλλά στη πραγματικότητα είναι απλώς μια επιλογή ανάμεσα στις άλλες.
Το ότι δεν έκανες παιδιά ήταν συνειδητή απόφαση;
Υπάρχουν τόσα πράγματα που μπορεί να κάνει κανείς σ’ αυτή τη ζωή· το να γεννήσεις ένα παιδάκι είναι απλώς ένα από αυτά. Είναι αλήθεια ότι η μητρότητα δεν μου κίνησε ποτέ το ενδιαφέρον ως προοπτική. Δεν βρήκα επαρκείς λόγους για να πάρω μια τόσο καθοριστική απόφαση. Ζω μια χαρά με αυτή τη συνειδητοποίηση και απολαμβάνω τις ευεργετικές της συνέπειες στην καθημερινότητά μου.
Ήταν μια απόφαση που πήρες μια και έξω ή επανεξέταζες/επιβεβαίωνες την απόφασή σου για καιρό;
Γύρω στα είκοσί μου χρόνια είχα βεβαιωθεί ότι δεν με ενδιέφερε να γεννήσω ένα παιδί. Αυτή η βεβαιότητα δικαιώνεται κάθε μέρα της ζωής μου. Ζω απαλλαγμένη από την υποχρέωση να κουβαλάω έναν άνθρωπο στις πλάτες μου και να καλύπτω όλες του τις ανάγκες. Ούτε και θα ήθελα βέβαια να φορτώσω σε ένα μικρό αθώο πλάσμα τις δικές μου.
Το ότι δεν έκανες παιδιά είναι επειδή δεν ήθελες να γίνεις μητέρα, επειδή δεν ήθελες κάποιες από τις συνέπειες μιας ζωής ως μητέρα, επειδή δεν ήθελες να αλλάξεις τη ζωή σου όπως τη ζεις;
Ισχύουν όλοι οι παραπάνω λόγοι, όπως επίσης και το ότι δεν μου προξένησε ποτέ ρίγη συγκίνησης η προοπτική της τεκνοποίησης η οποία, ενώ θεωρώ ότι είναι μια αξιοθαύμαστη δυνατότητα του γυναικείου σώματος, εμένα δεν με ενδιέφερε ποτέ να την αξιοποιήσω. Νιώθω απέραντη τρυφερότητα για τα παιδιά, αλλά ούτε μια φορά δεν τη συσχέτισα με το να έχω σώνει και καλά δικά μου. Γενικώς, δεν με συγκινεί η αναπαραγωγή των χαρακτηριστικών μου και των απόψεών μου όπως επίσης δεν με έλκει η ιδέα της φροντίδας παιδιών και της διαμόρφωσης ανθρώπων. Επιπλέον, ισχύει και κάτι άλλο, πολύ σημαντικό: Ο κόσμος μου φαίνεται ανυπόφορα βίαιος, επεμβατικός, βουτηγμένος σε στερεοτυπικές απόψεις για το κάθε τι – δεν θα ήθελα να φέρω σε ένα τέτοιο κόσμο ένα παιδί, θα ένιωθα σαν να το θυσιάζω…
Πώς νομίζεις ότι επηρεάζει τη ζωή σου το γεγονός ότι δεν έχεις κάνει παιδιά;
Προσφέρω στον εαυτό μου δύο από τα πιο πολύτιμα δώρα: χρόνο και γαλήνη στον χώρο που ζω. Διαθέτω τον χρόνο μου σε όσα πράγματα θέλω να κάνω, να μελετήσω και να επεξεργαστώ, κάτι που έτσι κι αλλιώς δεν είναι εύκολο, γίνεται όμως σχεδόν ακατόρθωτο όταν υπάρχουν παιδιά. Επίσης, τον χρόνο μου προτιμώ να τον μοιράζομαι με τον σύντροφό μου παρά να τον δίνω στη συνεχή φροντίδα ενός παιδιού.
Αναλογίζεσαι πώς θα ήταν η ζωή σου αν είχες κάνει παιδιά;
Το έχω αναλογιστεί κάποιες φορές – κάπως σαν σενάριο ταινίας τρόμου. Αυτό που ξέρω είναι ότι αν γεννούσα θα είχα αναλάβει την ευθύνη, θα αγαπούσα το παιδί μου. Όμως ξέρω επίσης ότι αυτή η αγάπη δεν θα μου έφτανε για να νοηματοδοτηθεί η ζωή μου. Νιώθω τυχερή που γλίτωσα από τον ψυχαναγκασμό της αναπαραγωγής. Η μητρότητα απαιτεί ολόψυχη συναίνεση για να πάει καλά – μια γυναίκα που νοσταλγεί έστω και κρυφά τη χαμένη της ελευθερία, ίσως υπογράφει συμβόλαιο μαρασμού και κατάθλιψης, που αναπόφευκτα θα επηρεάσει με ποικίλους τρόπους και το πλάσμα που θα γεννήσει.
Μετανιώνεις για πράγματα που έκανες ή δεν έκανες στη ζωή σου;
Μετανιώνω μόνο για ό,τι θεωρώ χάσιμο χρόνου. Κατά τ’ άλλα, έχω πλήρη επίγνωση ότι κάθε φορά κάνουμε αυτό που μπορούμε ή τουλάχιστον αυτό που μας επιτρέπεται να μπορούμε, οπότε ούτε μετανοώ αλλά ούτε και νοσταλγώ – συνεχίζω απλώς τη πορεία μου, μαθαίνοντας μέχρι το τέλος.
Μετανιώνεις που δεν έκανες παιδιά;
Όχι μόνο δεν μετανιώνω αλλά αντιθέτως νιώθω χαρά και ευγνωμοσύνη που ζω σε μια χώρα και κυρίως σε μια εποχή όπου επιτέλους αρχίζει να γίνεται κατανοητό ότι η μητρότητα δεν μπορεί να επιβάλλεται ως ο μοναδικός ορίζοντας της ζωής μιας γυναίκας – όπως εν ψυχρώ επιβαλλόταν σε προηγούμενες εποχές, όχι και τόσο μακρινές… Αποφασίζουμε εμείς οι ίδιες επιτέλους –σε μεγαλύτερο ποσοστό τουλάχιστον– τι είναι σημαντικό και τι όχι για τη ζωή μας. Αν έκανα παιδιά ενώ από μέσα μου γνώριζα ότι ποθούσα να ζήσω αλλιώς, τότε ναι, όχι μόνο θα μετάνιωνα αλλά θα ήμουν και δυστυχισμένη.
Πώς νομίζεις ότι απεικονίζονται οι γυναίκες που δεν έγιναν μητέρες;
Απαξιωτικά, ως εγωιστικά τέρατα που αντί να φορτωθούν το ιερό καθήκον της αναπαραγωγής του είδους, τολμούν να κάνουν αυτό που θέλουν. Πολλοί άνθρωποι σοκάρονται αδυνατώντας να πιστέψουν ότι μια γυναίκα μπορεί να μη θέλει να διαθέσει το σώμα της και τη ζωή της για χάρη του αναπαραγωγικού καθήκοντος. Να όμως που αυτή είναι η αλήθεια, δεν θέλουμε – καθεμία για τους δικούς της λόγους. Και δεν είμαστε καν υποχρεωμένες να απολογούμαστε γι’ αυτό. Δικό μας είναι το σώμα, εμείς αποφασίζουμε τι θα κάνουμε με αυτό.
Συχνά αναρωτιέμαι γιατί δεν θεωρούνται εγωιστές τόσοι γονείς που χρησιμοποιούν τους απογόνους τους ως κλώνους του εαυτού τους και της κοσμοθεωρίας τους, ως κληρονόμους των συχνά άλυτων προβλημάτων τους – τόσοι άνθρωποι που κάνουν παιδιά υπολογίζοντας να διαιωνίσουν το όνομα, την περιουσία, το επάγγελμά τους, να εξασφαλίσουν τη γηροκόμησή τους. Ομολογώ ότι δεν έχω πειστεί καθόλου για την ανιδιοτέλεια της τεκνοποίησης, ούτε για την απόλυτη «φυσικότητά» της.
Υπέστης πιέσεις να γίνεις μητέρα; Αν ναι, από πού;
Όλο το κοινωνικό περιβάλλον είναι στη πραγματικότητα ένας μοχλός συνεχούς πίεσης για τις γυναίκες, είτε σε συνειδητό είτε σε υποσυνείδητο επίπεδο. Προτού μάθω να μιλάω είχα γύρω μου ένα σωρό κούκλες, ώστε παίζοντας να εξοικειωθώ με τη φροντίδα μωρών· μετά ακολούθησαν οι γνωστές επαναλαμβανόμενες υπενθυμίσεις ότι κάποια μέρα θα γίνω μητέρα, ανεξάρτητα από το τι σκεφτόμουν εγώ για μια τέτοια προοπτική – η συνήθης πλύση εγκεφάλου των κοριτσιών, αν και ανεπιτυχής στην περίπτωσή μου. Οι γονείς μου το θεωρούσαν αυτονόητο, όπως και οι συγγενείς. Το ίδιο και στο σχολείο: η βασική εικόνα του μέλλοντός μου ως γυναίκα ήταν η μητρική, συνεπώς όλα τα υπόλοιπα ήταν κατά κάποιο τρόπο διακοσμητικά αυτού του καθαγιασμένου ρόλου. Η θρησκεία, η παράδοση, τα παραμύθια και οι μυθολογίες, οι διαφημίσεις, η τέχνη πολλές φορές, όλα συμβάλλουν στο να σφηνωθεί στο κεφάλι μιας γυναίκας ότι το καλύτερο που έχει να κάνει στη ζωή της είναι να τεκνοποιήσει. Κατάλαβα κάποια στιγμή ότι πρέπει να σκεφτώ μόνη μου τι είναι αυτονόητο για τη δική μου ζωή, τι σημαίνει ιερό και τι όχι και εν τέλει για το αν γεννήθηκα για να υλοποιήσω τις προσδοκίες των άλλων και όχι τις δικές μου, όποιες κι αν ήταν αυτές. Γεννήθηκα για να γίνω αυτή που είμαι, τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο – και μπορώ να πω ότι αισθάνομαι επαρκείς τις απαντήσεις που έχω δώσει μέχρι τώρα.
Υπέστης πιέσεις να γίνεις μητέρα από γυναικολόγους / επαγγελματίες υγείας;
Ευτυχώς όχι. Πριν από τη μοναδική έκτρωση που έχω κάνει, η γυναικολόγος-μαιευτήρας μου υπενθύμισε πολύ ευγενικά ότι μπορώ αν θέλω να κρατήσω το παιδί. Κατανόησε πλήρως γιατί δεν ήθελα και την ευγνωμονώ γι’ αυτό.
Πώς σε αντιμετωπίζουν οι άλλοι όταν μαθαίνουν ότι δεν είσαι μητέρα;
Σέβομαι την επιλογή της μητρότητας άλλων γυναικών και νιώθω τη χαρά τους όπως και τα βάσανα με τα παιδιά τους. Περιμένω τον αντίστοιχο σεβασμό και για τη δική μου, διαφορετική επιλογή. Όχι συγκατάβαση αλλά σεβασμό. Σε περίπτωση που κάποια-ος θεωρήσει σωστό να κηρύξει τις απόψεις της/του περί του σωστού και του λάθους όσο αφορά τη δική μου ζωή, έχω μια απάντηση που συνοψίζεται στο εξής: Κοίτα τη δουλειά σου.
Βρίσκεις ότι χρειάζεται να κάνεις κάποιο είδος coming out;
Δεν θα έλεγα ότι διατυμπανίζω αυτό που έχω αποφασίσει να κάνω στη ζωή μου. Ο βασικός λόγος είναι ότι κάνω αυτό που θεωρώ σωστό για μένα – και βέβαια όπως δεν θέλω να επεμβαίνει κάποιος σε κάτι τόσο προσωπικό, έτσι δεν επεμβαίνω κι εγώ. Υπάρχει πιο σαφές coming out από το να ζεις εφαρμόζοντας τις αρχές σου; Επιπλέον, απαντώντας στο ερωτηματολόγιό σου έχω τη δυνατότητα να εκφράσω κάποια πράγματα γι’ αυτό το θέμα και σ’ ευχαριστώ γι’ αυτό.
Επηρέασε η ατεκνία την κοινωνική σου ζωή;
Όχι. Αρκετές από τις φίλες μου δεν έχουν κάνει παιδιά αλλά και όσες γυναίκες γνωρίζω που έχουν, δεν επιχείρησαν να με… συνετίσουν. Ίσως κάποιες και κάποιοι να θεωρούν ότι κάποτε θα καταλάβω το «λάθος» μου, ότι θα μετανιώσω. Θα βαρεθούν να περιμένουν.
Επηρέασε η ατεκνία την ερωτική/συντροφική σου ζωή;
Η λέξη ατεκνία είναι ξένη ως προς το πώς σκεφτόμαστε και ζούμε με τον σύντροφό μου. Είμαστε πολλά χρόνια μαζί κι ένας από τους βασικούς λόγους που ταιριάζουμε είναι η απόλυτη συμφωνία μας όσο αφορά το θέμα της τεκνοποίησης.
Εύχομαι να έρθει μια εποχή που ο πολιτισμός θα είναι ουσιώδης και οι περισσότεροι τουλάχιστον άνθρωποι δεν θα προσβάλλονται επειδή οι συνάνθρωποί τους κάνουν διαφορετικές προσωπικές επιλογές από τις δικές τους. Τότε, οι γυναίκες θα μπορούν να νιώθουν καλά είτε έχουν παιδιά, είτε υιοθετούν, είτε ζουν χωρίς κανένα παιδί. Τα παιδιά θα είναι πολύ πιο πιθανό να γεννιούνται λόγω της αγάπης των γονιών τους και όχι γιατί «έτυχε» ή γιατί η μητέρα δεν είχε τίποτα καλύτερο να κάνει, ούτε γιατί τα έστειλε ο θεός ή γιατί προέκυψαν από ένα ακόμη βιασμό… Μπορεί τότε να γεννιούνται λιγότερα παιδιά – και λοιπόν; Όμως τα παιδιά αυτά θα έχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να γίνουν ευτυχισμένοι άνθρωποι, γιατί θα είναι παιδιά καλοδεχούμενα, μεγαλωμένα χωρίς τις αγκυλώσεις και τα τραύματα που προκαλούν γονείς απροετοίμαστοι και ανώριμοι. Μέχρι τότε, ας αφεθούν οι γυναίκες στην ησυχία τους να διαλέξουν. Δεν είμαστε όλοι οι άνθρωποι ίδιοι κι αυτός είναι ένας από τους λόγους που κάνει τη ζωή συναρπαστική και άξια να τη ζει κανείς.
Ποια λέξη βρίσκεις ότι σου ταιριάζει καλύτερα:
Μου φαίνεται ατυχής ο χαρακτηρισμός ενός ατόμου σε σχέση με κάτι που δεν είναι ή δεν θέλησε να είναι. Κάποιος που δεν τραγουδάει δεν λέγεται μη-τραγουδιστής ή ατραγουδιστής. Δεν μου ταιριάζει μια λέξη που περιέχει το στερητικό άλφα, γιατί δεν στερούμαι κάτι. Ίσως είναι επαρκής εκείνη η λέξη που χωράει όλες τις πιθανότητες: ένας άνθρωπος.
