Τι σημαίνει για σένα το ότι δεν έχεις παιδιά;
Καλή ερώτηση. Φαντάζομαι περισσότερα από ένα πράγμα. Ίσως το πρώτο που μου έρχεται στο μυαλό είναι ότι σημαίνει περισσότερα για τους άλλους παρά για μένα. Δηλαδή, για την εικόνα που σχηματίζουν οι άλλοι. Είμαι 45, θα έπρεπε να είμαι παντρεμένη με παιδιά, δεν θα ’πρεπε; Και σχηματίζεται μια θλίψη, μια αμηχανία στους άλλους όταν το ακούνε.
Εισπράττεις βλέμματα απαξίωσης, οίκτου ή επίκρισης;
Μάλλον όχι τόσο έντονα· ίσως θλίψης από το στενό οικογενειακό περιβάλλον. Ο προσωπικός μου κύκλος είναι πολύ ανοιχτός σε τέτοια θέματα και έτσι δεν το εισπράττω. Σίγουρα δεν εισπράττω επίκριση. Ίσως το πιο έντονο που έχω εισπράξει από τον φιλικό κύκλο μου ήταν «κρίμα, θα γινόσουνα πολύ καλή μαμά» και από τον οικογενειακό κύκλο ότι ναι, έχω σπάσει τα πρότυπα και ξεβολεύει αυτό· δεν ξέρουνε τι να το κάνουνε.
Λίγο ούφο κάπως;
Ναι, ναι, ένα τέτοιο πράγμα. Και μάλιστα γιατί δεν εκφράζω τη δυσαρέσκειά μου για το γεγονός – αυτό νομίζω ότι τους μπερδεύει περισσότερο. Δεν καταλαβαίνουνε. Πέραν του ότι υπάρχει και μια δική τους επιθυμία φυσικά, από την πλευρά της μητέρας μου, να γίνει γιαγιά – ευτυχώς, έγινε. Ευγνωμονώ τον αδερφό μου γιατί αυτό το βάρος έφυγε. Αλλά μου είπε πρόσφατα: «Εντάξει μπορεί και να γίνεις μαμά» και της λέω: «Σοβαρολογούμε τώρα;»
Εγώ προσωπικά πώς το εισπράττω; Νομίζω ότι καμιά φορά το σκέφτομαι ως μία εμπειρία που σίγουρα θα ήταν πάρα πολύ πλούσια και θα προσέφερε πολλά. Αν θα ήμουνα διατεθειμένη να το κάνω; Νομίζω πως όχι. Δηλαδή, η δέσμευση είναι το πρώτο που με τρομάζει. Δηλαδή, αυτό το εικοσιτετράωρο ισόβιο, με τρομάζει πάρα πολύ. Με τρομάζει και η γέννα ως διαδικασία, αλλά αυτό δεν ήταν κάτι καθοριστικό, γιατί αν αποφάσιζα ότι θέλει να γίνω μάνα θα το ξεπέρναγα, αλλά μου φαίνεται πολύ τρομακτική εμπειρία η γέννα. Οπότε ναι, και το σκέφτομαι ως κάτι που σίγουρα θα είναι πλούσιο, σίγουρα προσφέρει πολλά στη ζωή ενός ανθρώπου. Νομίζω ότι στο δικό μου τρόπο ζωής και στον χαρακτήρα μου θα μου έφερνε μια πίεση, μαζί με όλη την ομορφιά, μια πίεση που νομίζω ότι δεν θα την ήθελα και μια ευθύνη κιόλας.
Είχες ποτέ επιθυμία να γίνεις μητέρα;
Την είχα, αλλά νομίζω ότι δεν την είχα πολύ συνειδητά. Την είχα στα mid-20s και νομίζω ότι ήταν πιο πολύ οι ορμόνες που μίλαγαν, τύπου «εγώ πότε θα γίνω μανούλα;» Γιατί δεν θα γινόμουν σε καμία περίπτωση εκείνη την περίοδο – αντιθέτως, μου είχε συμβεί απρογραμμάτιστη εγκυμοσύνη, την οποία διέκοψα, οπότε σε εκείνη την εποχή δεν θα το έκανα σε καμία περίπτωση. Μεγαλώνοντας, καθώς περνούσαν τα χρόνια, λίγο συνθήκες των σχέσεών μου, που δεν ήταν σχέσεις όπου πολυτέθηκε το θέμα των παιδιών, λίγο τα πράγματα που έκανα εγώ, που δεν ήθελα αυτή τη δέσμευση, ήθελα τον χώρο μου, τον χρόνο μου, τα σαββατοκύριακα μου, τα βράδια μου έξω…
Απ’ ό,τι καταλαβαίνω δεν ήταν επιθυμία σου δηλαδή είναι ότι καιγόσουν να κάνεις παιδί, αλλά ούτε έλεγες «αποκλείεται»!
Όχι, δεν ήταν κάτι που έλεγα αποκλείεται. Δηλαδή, πράγματι αν είχε τύχει να έχω ένα σύντροφο που θα ήμασταν μαζί κάποια χρόνια και τα λέγαμε «Μήπως να το κάναμε» θα το σκεφτόμουνα. Δεν ξέρω τι θα αποφάσιζα.
Δηλαδή, αν μπορώ να το θέσω έτσι, δεν ήθελες παιδί αλλά ούτε δεν δεν ήθελες;
Τώρα που το σκέφτομαι, είχα πει στον εαυτό μου ότι μέχρι τα 30 θα ήθελα να έχω κάνει παιδί και να έχω κόψει το τσιγάρο. Δεν έκανα κανένα από τα δύο. Ακόμα δεν έχω κάνει κανένα από τα δύο. Και είχα σκεφτεί τότε ότι εάν δεν βρίσκομαι σε κάποια σχέση με προϋποθέσεις για παιδί ότι μπορεί να κάνω και μόνη μου. Μου κράτησε επίσης πολύ λίγο και λόγω πρακτικών καταστάσεων και μέσα από συζητήσεις με κάποιους φίλους, που μου είπανε: «Παιδί μόνη σου; Αλήθεια;» Το μόνο που μου έχει μείνει και μπορεί να το έκανα, ίσως θα έκανα fostering σε κάποιο παιδί με δυσκολίες όμως. Θα επέλεγα κάτι δύσκολο για να βοηθήσω.
Αυτό θα είχε άλλο νόημα για σένα;
Ναι, ναι, αυτό μου φαίνεται ότι έχει τελείως άλλο νόημα. Καλή ερώτηση, δεν το έχω σκεφτεί γιατί έχει τελείως άλλο νόημα… Ένας από τους λόγους που δεν θέλω να κάνω παιδί –που πλέον μου είναι αρκετά συνειδητό γιατί δεν θέλω να κάνω παιδιά– έχει να κάνει με την κατάστασή του περιβάλλοντος στο οποίο ζούμε, που θα γίνει πολύ πολύ άσχημη τα επόμενα χρόνια. Μου φαίνεται λίγο καταδίκη για ένα παιδί να το φέρω στον κόσμο σε ένα πλανήτη που καίγεται. Π.χ. βλέπω την ανιψιά μου, που σε λίγο θα κλείσει τα δύο και την υπεραγαπώ – δεν είναι ότι δεν αγαπώ τα παιδάκια, με μωρά τρελαίνομαι, μετά όσο αρχίζουν να μεγαλώνουν και γίνονται παιδάκια, δυσκολεύομαι, γιατί απαιτείται τρομερή ενέργεια και απαιτήσεις για τα γούστα μου, ενώ όταν γίνονται εφηβάκια και πάλι μου φαίνονται εξαιρετικά ενδιαφέροντα– αλλά κοιτάζω τη μικρή και λέω: «Πω πω ρε παιδάκι μου, σε τι κόσμο θα μεγαλώσει αυτό το παιδί; Θα ’ναι δύσκολα. Οπότε δεν ήθελα να το κάνω. Αλλά ένα παιδάκι που υπάρχει ήδη που δεν έχει οικογένεια και που επιπλέον αντιμετωπίζει δυσκολίες, αυτό το βλέπω σαν μια κοινωνική προσφορά.
Πώς επηρεάζει τη ζωή σου το γεγονός ότι δεν έχεις παιδιά;
Την έχει κάνει πολύ πιο απλή, με λιγότερες έγνοιες. Και λιγότερο δέσιμο σίγουρα ή μάλλον όχι λιγότερο δέσιμο, γιατί δεν είναι ποσοτικό αυτό, αλλά κάποιου είδους δέσιμο, κάποιο δεσμό που δημιουργείται μεταξύ γονιών και παιδιών, ναι δεν το έχω, αλλά χαίρω πολύ, όπως δεν έχω και πολύ άλλα πράγματα στη ζωή.
Έχει επηρεάσει τη συντροφική σου ζωή;
Όχι, όχι δεν νομίζω.
Τις φιλικές σου σχέσεις; Έχει χάσει φίλες όταν έγιναν μητέρες;
Όχι, η αλήθεια, βέβαια, είναι ότι από τις στενές μου φίλες μόνο μία έχει γίνει μητέρα και μένει και στο εξωτερικό, οπότε δεν ξέρω πώς θα ήταν η καθημερινότητα αν ζούσαμε στην ίδια πόλη. Αλλά και τις φορές που έρχεται βρίσκουμε μια πολύ ωραία ισορροπία χρόνου που θα περάσουμε και με τα παιδιά και οι δυο μας.
Πιέσεις έμμεσες ή άμεσες έχεις δεχτεί;
Ναι, από μια συνάδελφο θυμάμαι τώρα πολύ συγκεκριμένα που όταν εκείνη έγινε μητέρα και ξετρελάθηκε και της άρεσε πάρα πολύ, κάποια στιγμή μου είχε πει: «Όχι, κι εσύ γίνεις μαμά! Είναι τόσο ωραίο που κι εσύ πρέπει να το κάνεις!» Της είχα πει: «Καλά, καλά». Γενικότερα, επειδή ο εργασιακός μου χώρος είναι εναλλακτικός, ψιλοχίπικος, δεν έχει τέτοια στερεότυπα. Κάποιοι μεμονωμένοι άνθρωποι μπορεί να τα έχουν, αλλά γενικά σαν χώρος όχι. Οι περισσότερες συνάδελφοι είναι μητέρες, αλλά υπάρχουν και μη μητέρες και δεν είναι καθόλου θέμα.
Από γυναικολόγους ή επαγγελματίες υγείας;
Επειδή είχα κάποιο καιρό να πάω σε γυναικολόγο, γιατί είχα άλλα θέματα υγείας, όχι δεν είχα. Ψέματα! Στον γυναικολόγο τελευταία φορά που είχα πάει, μου είχε πει: «Ναι, να γίνεις μητέρα, γιατί είναι πολύ όμορφο».
Θεωρείς ότι χρειάζεται να κάνεις κάποιο είδος coming out ως μη μητέρα για να γλιτώσεις από τυχόν αντιδράσεις;
Όχι, αλλά έχω αρχίσει να παρατηρώ τα τελευταία χρόνια ότι θα κάνει κάποια εντύπωση – μάλλον ότι θα με ρωτήσουν πιο συχνά αν έχω παιδιά και σαν να περιμένουν θετική απάντηση και σαν να υπάρχει μια αμηχανία όταν θα δώσω αρνητική απάντηση. Αλλά όχι, δεν αισθάνομαι καμία υποχρέωση να προετοιμάσω τον άλλον. Αν προκύψει στη συζήτηση, προέκυψε. Δεν νιώθω καμία πίεση και να μου το πούνε, ίσως επειδή είναι κάτι που δεν είναι τραύμα για μένα, δεν έχω κανένα πρόβλημα να μιλήσω για αυτό, φτάνει να μην παραβιαστούν τα όριά μου.
Μετανιώνεις για κάτι;
Δεν νομίζω. Σε σχέση με το παιδί όχι, σε σχέση με συντροφικές σχέσεις άλλου τύπου μπορεί, που ενδεχομένως να φέρει και ένα παιδί αλλά όχι γιατί μπορεί και να είχαν φέρει το παιδί.
Ποια λέξη ταιριάζει καλύτερα;
Mου άρεσε πολύ το «μη μητέρα» και το «μητέρα μηδέν παιδιών». Ίσως το «μητέρα μηδέν παιδιών» μου αρέσει πιο πολύ γιατί είναι λιγότερο αρνητικό.
Παρέλειψα κάτι που θεωρείς σημαντικό;
Νομίζω πως όχι. Μέσα από τη συζήτηση σκέφτομαι ότι όντως είμαι αρκετά προστατευμένη από κριτική. Επειδή δεν μου είναι τραύμα εμένα δεν νιώθω ότι λείπει κάτι πολύ σημαντικό από τη ζωή μου, μου είναι πολύ εύκολο να αντικρούσω οποιαδήποτε κριτική χωρίς να τραυματιστώ ή να εκνευριστώ γιατί «Πώς τολμάς και μπαίνεις σε και κάτι τόσο προσωπικό και πώς τολμάς να έρχεσαι με κοινωνικές επιταγές χωρίς να με ρωτήσεις». Πιο πολύ με ενδιαφέρει το θέμα κοινωνικά παρά προσωπικά.
