Τι σημαίνει για σένα το γεγονός ότι δεν έχεις παιδιά;
Το γεγονός ότι δεν έχω παιδιά μου δίνει μια ελευθερία, νιώθω ελεύθερη. Είναι ένα δύσκολο θέμα, δεν μπορώ να το δω από μόνο μία πλευρά. Το πιο πηγαίο πράγμα είναι ότι νιώθω ότι, αν είχα παιδιά, θα ένιωθα ότι ήμουν στη φυλακή. Δηλαδή η ιδέα αυτή με κάνει να αισθάνομαι ότι είναι κάτι πολύ σκοτεινό, μη αναστρέψιμο. Εμένα το κομμάτι που με ζορίζει με το θέμα των παιδιών είναι ότι είναι μη αναστρέψιμο. Όταν σου συμβεί, σου συνέβη.
Κάπως εγκλωβιστικό, δηλαδή;
Ναι, ναι. Πάρα πολύ εγκλωβιστικό, πάρα πολύ! Προτιμώ να μετανιώσω που δεν έχω κάνει παιδιά, παρά να έχω κάνει. Δηλαδή αν τα έκανα, θα το μετάνιωνα. Είναι κάτι που με έχει ζορίσει πάρα πολύ, γιατί έχω περάσει φάσεις της ζωής μου που νόμιζα ότι ήθελα παιδιά. Ακόμα και τώρα που λέω ότι δεν θέλω, υπάρχουν στιγμές που σκέφτομαι «μήπως, όμως, θέλω;»
Αμφισβητείς, δηλαδή, με κάποιον τρόπο αυτήν την απόφασή σου ή τη μη επιθυμία σου;
Ναι, την αμφισβητώ συνέχεια και είναι μια πάλη που γίνεται εκ νέου, ανάλογα με το trigger που μπορεί να υπάρξει. Είναι μια πάλη απ’ την αρχή. Πολλές φορές, αισθάνομαι ότι δεν έχει υπάρξει προηγούμενο και είναι κάτι που ξεκινάω από την αρχή.
Κάθε φορά, λοιπόν, ξεκινάς αυτή την αναρώτηση και επιβεβαιώνεις εκ νέου ότι τελικά δεν θέλεις;
Ναι επιβεβαιώνω εκ νέου ότι δεν θέλω, αλλά πάντα έχω κάποια caveats, δηλαδή ας πούμε δεν έχω αποκλείσει τελείως το γεγονός ότι μπορεί να υιοθετήσω». Θα το θέσω διαφορετικά: Αυτή τη στιγμή είμαι μόνη στη ζωή, είμαι single. Δεν ξέρω αν θα υιοθετούσα παιδί μόνη μου. Νομίζω ότι ίσως, αν στα πενήντα είμαι καλά οικονομικά –γιατί είμαι σαράντα τώρα– ίσως και να το κάνω. Νομίζω ότι αυτή η απόφασή μου μπορεί να ανατραπεί –αφήνω ένα πάρα πολύ μικρό περιθώριο– εάν βρω έναν σύντροφο και νιώσω ότι όντως μπορεί να πάει προς τα εκεί η κατάσταση. Αλλά δίνω πολύ-πολύ μικρές πιθανότητες σ’ αυτό το γεγονός. Επίσης, εμένα αυτό που με ζορίζει τρομερά με το κομμάτι «παιδί», είναι η ηλικία από το μηδέν έως πέντε-έξι. Δεν μπορώ να σκεφτώ τον εαυτό μου να φροντίζω κάποιον που θέλει τόση πολλή φροντίδα. Δεν μπορώ να το…Δεν…Ποτέ δεν το ήθελα, ποτέ δεν φαντάστηκα τον εαυτό μου με παιδιά. Ποτέ!
Δεν σου έλεγε τίποτα η μητρότητα;
Όχι, όμως έχουν υπάρξει περίοδοι που υπήρχε αυτή η επιθυμία. Κοιτώντας, όμως, πίσω νομίζω ότι αυτή η επιθυμία ήταν επιβεβλημένη με κάποιον τρόπο.
Σαν να έπρεπε να θέλεις παιδί;
Σαν να έπρεπε να θέλω. Υπήρξαν στιγμές που μου ήταν πηγαίο και πιστεύω θα ήμουν πάρα πολύ καλή μαμά. Είναι πολύ συγκεχυμένο αυτό το πράγμα.
Όπως σε πάρα πολλές γυναίκες.
Ναι, είναι πολύ μπερδεμένο. Ξέρεις τι με πληγώνει πάρα πολύ από τον κόσμο; Και αυτό το λέω και για το πώς η μαμά μου μου έχει φερθεί. Ξέρεις πως είναι τώρα οι μαμάδες. Υπήρχε μια πίεση «να κάνεις παιδιά» και τα λοιπά. Όταν το συζητούσαμε και προσπαθούσα να της εξηγήσω όλα αυτά τα ζητήματα που είναι δύσκολα, που έχουν να κάνουν με την ταυτότητά σου, που έχουν να κάνουν με την επιθυμία, με τη μη επιθυμία, με τα ζητήματα του να είσαι ελεύθερος…, εκείνη απλά μου έλεγε: «Αφού δεν θέλεις να κάνεις παιδιά, τότε γιατί στεναχωριέσαι;».
Δεν είχε κατανόηση για αυτή την αμφιθυμία.
Όχι, δεν μπορούσε. Αυτό το έχω βιώσει και από φίλες. Πολύ λίγοι άνθρωποι μπορούν να καταλάβουν ότι μπορεί να μη θέλεις κάτι και να είσαι στεναχωρημένος για αυτό. Να σε πονάει αυτό το πράγμα. Μπορεί να μην το θες, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μέσα σου έχεις λύσει κάποια ζητήματα. Όταν μιλάμε για δομικά στοιχεία του φύλου σου, γιατί είναι πάρα πολύ έμφυλο αυτό το κομμάτι.
Πάρα πολύ, και είναι σαν να μην υπάρχει άλλη δυνατότητα. Άμα δεν κάνεις αυτό, τι θα κάνεις;
Ακριβώς! Υπάρχει πολύ εσωτερικευμένη ντροπή γι’ αυτό το κομμάτι, που φυσικά άπτεται και του να είμαι σε σχέση και να έχω κάποιον άντρα δίπλα μου.
Το γεγονός, δηλαδή, ότι δεν εκπληρώνεις τον ρόλο σου;
Ότι δεν εκπληρώνω αυτόν τον ρόλο. Δηλαδή έχω εσωτερικεύσει πολλή ντροπή κι έχω προσπαθήσει πάρα πολύ να το διαχειριστώ αυτό. Γι’ αυτό όταν κάποιος με πολύ ευχέρεια σου λέει «αφού το έχεις πάρει απόφαση, τότε γιατί στεναχωριέσαι;», λες και αποφάσισες ότι δεν θα φας σήμερα μακαρόνια. Μα δεν είναι το ίδιο πράγμα. Δηλαδή εσείς δεν έχετε καμία σύγκρουση μέσα σας; Όλα εσάς έρχονται τόσο απλά και τόσο εύκολα;
Ειδικά όταν κάποιοι δρόμοι παρουσιάζονται ως μονόδρομοι, ως υποχρεωτικοί. Οπότε εκεί είναι πιο δύσκολο να ανιχνεύσουμε τη δική μας επιθυμία.
Σαφέστατα. Επειδή είμαι το πρώτο παιδί, έχω πάρα πολύ έντονο το αίσθημα της ευθύνης. Πιστεύω ότι και αυτό είναι κι ένας λόγος που δεν θέλω να κάνω παιδιά, γιατί δεν θέλω να αναλάβω αυτή την ευθύνη. Έχω αναλάβει πάρα πολλές ευθύνες στη ζωή μου από πολύ νωρίς και το βιώνω και σαν μια τύπου αντίδραση προς την κοινωνία· ότι «δεν το κάνω αυτό το πράγμα, κι ας θέλεις εσύ. Δεν πα να χτυπιέσαι; Χτυπήσου όσο θέλεις. δεν πρόκειται να το κάνω. Θα κάνω διδακτορικό στα σαράντα» – γιατί αυτό κάνω.
Τι πιέσεις έχεις δεχτεί ή δέχεσαι ακόμη, είτε άμεσες είτε έμμεσες;
Άμεση πίεση ένιωθα απ’ τη μαμά μου και τις φίλες της και όταν ζούσαν και οι γιαγιάδες μου – μέχρι τα τριανταπέντε μου. Τώρα που είμαι στα σαράντα, κανείς δεν τολμάει να πει τίποτα. Τι να πει; Η μαμά μου με πίεζε μισοαστεία μισοσόβαρα «να κάνεις ένα παιδάκι…» Ποτέ δεν ήταν τύπου «Άντε, τι θα γίνει μ’ εσένα! Θα μείνεις έτσι;» Πάντα ήταν μ’ έναν υπόγειο τρόπο, κι αυτό εμένα μου προξενούσε πολλή οργή. Από κάτω υπήρχε… Ήταν πράγματα που εγώ δεν καταλάβαινα, γιατί πιο μικρότερη ένιωθα πολύ έντονα ότι ήμουν το καλό κορίτσι, το καλό παιδί, τα κάνω όλα στην ώρα μου, άρα αυτό πώς είναι δυνατόν να μην το κάνω;
Σαν να παραβίαζες το καθήκον σου;
Ναι, και μου το λέγανε άμεσα, τύπου: «Άντε, μην κοιτάς μόνο τη δουλειά! Άντε να βρεις κάποιον να κάνεις οικογένεια, να κάνεις ένα παιδάκι!» Έβγαζα φλύκταινες!
Από φίλες;
Μπορώ να πω ότι ο φιλικός μου κύκλος είναι αρκετά σαν κι εμένα, απλά κι εκεί έχω δεχτεί πιέσεις. Αν έλεγα «στεναχωριέμαι», μπορεί να μου έλεγε κάποια «ε μα, αφού εσύ δεν θέλεις να κάνεις παιδιά». Εμένα αυτό με χτυπούσε πάρα πολύ όμως, που κάποιος μπορεί να το βλέπει έτσι τόσο απλά. Επίσης, αυτό που επίσης με πληγώνει είναι ότι τα milestones στη ζωή μιας γυναίκας είναι να παντρευτεί και να κάνει παιδιά. Όλος ο κύκλος μας τα θεωρεί αυτά κάτι πολύ καταπληκτικό και μοναδικό. Κάποια στιγμή, το έκανα αυτό παράπονο στις φίλες μου. Είχαμε πάει στο Παρίσι και στο καφέ της Αμελί, κλάψαμε, μαλώσαμε, έξι ώρες καθίσαμε και τα είπαμε όλα. Εγώ αυτό που τους είπα με πολύ παράπονο και θυμό ήταν: «Σας νοιάζουν μόνο οι φίλες που έχετε κάνει παιδιά. Για τις υπόλοιπες δεν το βρίσκετε. Εγώ, ας πούμε, δεν νιώθω ότι έχω την ίδια προσοχή».
Σαν να μένεις κάπως εκτός κοινωνίας;
Ναι, ναι, ναι! Outcast! Τώρα βέβαια, ζω στην Αγγλία. Κοίτα, γενικώς έχω βιώσει από φίλες που έχουν παιδιά ότι δεν είναι ευτυχισμένες και να μπορώ να καταλάβω ότι πολλά σχόλια γίνονται από ζήλεια. Και τα καταλαβαίνω, επειδή εγώ είμαι ελεύθερη. Τώρα θα μου πεις, στα πολύ κατώτερα ένστικτά μου νιώθω μια χαιρεκακία, θα σ’ το πω! Τη διαχειρίζομαι, φυσικά. Αλλά κατά βάση νιώθω ότι τη γλίτωσα! Το βασικό μου αίσθημα είναι ότι γλίτωσα κάτι πολύ κακό. I dodged a bullet.
Έχεις απομακρυνθεί από φίλες όταν έγιναν μητέρες;
Έχω απομακρυνθεί γιατί μου έχει τύχει φίλη να αλλάξει άρδην, σαν να ήταν μία άλλη, να μιλάει μόνο για το παιδί. Όσο και να προσπαθώ, και νομίζω ότι ως άνθρωπος έχω αρκετή ενσυναίσθηση και θέλω να συμμετέχω και μου αρέσουν τα παιδιά, περνάω πάρα πολύ καλά, όμως κάποια στιγμή βαριέμαι οικτρά. Δεν μπορώ! Εντάξει, έχω απομακρυνθεί από φίλες ή, τέλος πάντων, μπορεί να μην έχω απομακρυνθεί, όμως έχω απομακρυνθεί συναισθηματικά.
Έχεις εισπράξει από γυναίκες βλέμματα ή σχόλια απαξίωσης ή υποτίμησης;
Όχι, δεν το έχω βιώσει αυτό.
Αυτό που είπες πριν για τα milestones, ορόσημα που εσύ δεν έχεις περάσει, πώς επηρεάζει αυτό την κοινωνική σου ζωή ή την αυτοεικόνα σου;
Η κοινωνική μου ζωή έχει περάσει κάποιες διακυμάνσεις. Μου έχει τύχει να απομακρυνθώ από παρέα, έχω νιώσει ότι αποκλείομαι πολλές φορές. Μετά, όμως, μπορεί να ξαναμπαίνω, γιατί τα παιδιά τους είναι πια μεγάλα. Βλέπω ότι οι μητέρες φίλες μου που τα παιδιά τους μεγαλώνουν, εκείνες πλέον αποζητούν τη δικιά μου παρέα. Όσον αφορά την αυτοεικόνα μου, ναι έχω ζοριστεί πολύ με αυτό το θέμα, πάρα πολύ! Γιατί, σου είπα, έχω νιώσει ντροπή, έχω νιώσει πολύ έντονα το μη με αφήνει αυτή η αίσθηση της ανεπάρκειας, να νιώθω ανεπαρκής, βαθιά ανεπαρκής, σαν να μην έχω κάνει τίποτα στη ζωή μου, σαν να είμαι ένα τίποτα! Σαν να είμαι μια αποτυχία! Πλήρης αποτυχία! Δεν ξέρω πώς να σ’ το εξηγήσω, πόσο βαθύ είναι αυτό το πράγμα!
Επηρεάζει την ερωτική σου ζωή το ότι δεν έχεις παιδιά;
Μάλλον προς το καλύτερο θα έλεγα. Λογικά φαντάζομαι αν έχεις παιδί και αν έχεις χωρίσει θα είναι πιο δύσκολο.
Έχεις δεχτεί πιέσεις από γιατρούς ή γυναικολόγους;
Ουουου! Ναι, πάρα πολύ! Καταρχήν, απαίσια συμπεριφορά από γυναικολόγους, σαν να είσαι το τελευταίο σκουπίδι επειδή πας εκεί και θες να κάνεις την εξέταση σου και δεν έχεις παιδιά. Από πάρα πολλούς γυναικολόγους! Επίσης, πιέσεις τύπου «Άντε και άντε, και πότε θα κάνεις; Και τι περιμένεις; Και είναι όλα πολύ καλά! Και είσαι σαν 25 χρόνων!» Με ενοχοποιούσαν πολύ! Έχω κάκιστη γνώμη για τους γυναικολόγους! Κάκιστη! Έχω αλλάξει πολλούς. Με έχουν κάνει να αισθανθώ χάλια, γιατί πώς τολμάω να μην είμαι έγκυος! Πώς τολμάω! Τέρατα! Έχω ακούσει και από τις φίλες μου και έχω βιώσει και εγώ. Έχω εισπράξει βία κανονικότατα!
Ποια λέξη θεωρείς ότι σου ταιριάζει καλύτερα;
Χωρίς παιδιά. Μου χτύπησε άσχημα το «άτεκνη». Το «άτεκνη» μου δημιουργεί αισθήματα alienation. Ήθελα να σου αφήσω σχόλια. Το βρίσκω πολύ έντονα αρνητικό. Προτιμώ το childfree από το childless. Το μητέρα μηδέν παιδιών μου ωραίο. Στην αρχή μου άρεσε, αλλά τώρα έχω αμφιβολία. Επειδή εγώ έχω σκυλάκι εγώ θεωρώ τον εαυτό μου μητέρα ενός μη ανθρώπινου όντος, οπότε ναι μου αρέσει. Απλά, ίσως επειδή μπορεί η λέξη μητέρα να είναι φορτισμένη, για μένα το καλύτερο είναι «χωρίς παιδιά».
