Τι σημαίνει για σένα ότι δεν έχεις παιδιά;
Σε αυτή την περίοδο της ζωής μου που έχω μεγαλώσει αρκετά και έχω αναθεωρήσει πολλά, δεν σημαίνει κάτι. Τώρα πλέον αισθάνομαι αυτοπεποίθηση για τις επιλογές και τη ζωή που έχω επιλέξει, σε σύγκριση με το παρελθόν, που με έκανε να αισθάνομαι ένα είδος «αδυναμίας». Τώρα πλέον το θέμα παιδιού το βλέπω ως ένα βάρος που με βασάνισε για πολλά χρόνια. Ίσως να είναι η πρώτη φορά στη ζωή μου που αισθάνομαι πως δεν ήταν μια ατυχία ή ότι δεν ήταν μια αδικία ή ένα κακό της μοίρας που μου συνέβη. Τώρα πλέον έχω συνειδητοποιήσει πως όλες οι επιλογές μου, σε συντρόφους, σε εργασιακό πεδίο, είχαν στον πυρήνα τους αυτήν την αλήθεια: Δεν θέλω να κάνω παιδιά.
Το ότι δεν έκανες παιδιά ήταν συνειδητή απόφαση;
Πέρασα διάφορα στάδια. Εκεί γύρω στα 30-35 νόμιζα πως ήθελα να παντρευτώ και να κάνω παιδιά. Η σκέψη μου ήταν εκεί πάντα, και η αγωνία μου ήταν ο τότε σύντροφός μου να αποφασίσει να κάνουμε οικογένεια μαζί. Δεν κάναμε τελικά και από εκεί και πέρα μια σειρά από γεγονότα με οδήγησαν να καταλάβω πως υπήρχαν και άλλοι τρόποι για εμένα που θα μπορούσα να αισθανθώ πλήρης και ευτυχισμένη. Τότε, βέβαια, αυτές δεν ήταν συνειδητές σκέψεις. Τώρα που τα επεξεργάζομαι μέσα από την ηρεμία της ωριμότητας, βλέπω πως ήταν μια ασυνείδητη επιλογή, αλλά ήταν δική μου.
Ήταν μια απόφαση που πήρες μια και έξω ή επανεξέταζες/επιβεβαίωνες την απόφασή σου;
Από το σχολείο θυμάμαι σαν έφηβη έλεγα πως δεν θέλω να κάνω παιδιά. Κάπου φυσικά χάθηκε αυτή η επιθυμία και άλλαξαν και τα πρότυπα. Εκεί στα 25 περίπου, όταν άρχισαν να αρραβωνιάζονται και να παντρεύονται οι παλιές συμμαθήτριες και οι φίλες, εκεί για πρώτη φορά άνοιξε το μυαλό μου στο ενδεχόμενο αυτό. Μέχρι τα 35 μου είχε γίνει μανία. Εκεί γύρω και μετά από τα 40 άρχισε να γίνεται ξεκάθαρο τι θέλω και τι όχι.
Κάποια στιγμή, μάλιστα, έφτασα πολύ κοντά στο να ενταχθώ στο πρόγραμμα ανάδοχων γονέων της Πρόνοιας. Έκανα τα επιμορφωτικά σεμινάρια, έφτιαξα τον φάκελό μου, έκανα τις εξετάσεις που χρειαζόταν, αλλά ποτέ δεν τον κατέθεσα. Έμενε για μέρες, εβδομάδες μήνες πάνω στο ράφι, όρθιος να με κοιτάει και να τον κοιτάζω. Τότε έβαλα για πρώτη φορά στον εαυτό μου ερωτήματα όπως τα παρακάτω: «Τι θες πραγματικά; Σου λείπει τελικά ένας σύντροφος ή ένα παιδί. Θες παιδί επειδή αισθάνεσαι μόνη σου; Μόνη σου μπορείς να μεγαλώσεις ένα παιδί; Είσαι έτοιμη να αλλάξεις ζωή; Είσαι έτοιμη ακόμη να βρεθείς σε μια αγωνία οικονομικών περιορισμών;» Ειδικά το τελευταίο θέμα το οικονομικό με έκανε να συνειδητοποιήσω πως θα έμπαινα σε ένα κύκλο ανασφάλειας οικονομικής και αυτή τη φορά θα είχα άλλη μια ψυχή μαζί μου. Τώρα, όταν δεν έχω λεφτά, μπορεί να φάω για μια εβδομάδα μακαρόνια με σάλτσα και κανείς δεν θα το μάθει. Ή αν ξεμείνω μπορώ να μην αγοράσω ένα καινούριο ζευγάρι παπούτσια. Όταν έχεις παιδιά απλά δεν μπορείς να κάνεις κάτι τέτοιο. Εκεί συνειδητοποίησα πως στις περισσότερες επιτυχημένες ιστορίες που ξέρω για μονογονεϊκές υιοθεσίες και με γυναίκες που επέλεξαν να κάνουν μόνες τους παιδί, ήταν περιπτώσεις όπου το βιοποριστικό ήταν λυμένο. Έτσι, μετά και από αυτή την «αναγνώριση» τελείωσα μια για πάντα μέσα μου με το «κενό» του «πότε θα γίνω μάνα».
Πώς νομίζεις ότι επηρέασε τη ζωή σου το γεγονός ότι δεν έχεις κάνει παιδιά;
Βασικά, κατά διαστήματα την επηρέαζε ως προς την κοινωνικοποίηση. Πολλές φορές, χρειάστηκε να αλλάξω φίλους επειδή εκείνοι είχαν περάσει σε άλλη φάση με παιδιά., περιορισμένο χρόνο, αλλαγή τρόπου διασκέδασης. Ακόμα και για ερωτικές σχέσεις κάποιες φορές ήταν δύσκολο να βρεις σύντροφο, αφού οι περισσότεροι στην ηλικία σου ήταν παντρεμένοι. Επίσης, στην οικογενειακές συγκεντρώσεις ήταν άβολο συχνά επειδή εσύ ήσουν η «μόνη», ενώ όλοι οι άλλοι «τακτοποιημένοι».
Αναλογίζεσαι πώς θα ήταν η ζωή σου αν είχες κάνει παιδιά;
Πολύ συχνά αναλογίζομαι πως θα ήταν η ζωή μου αν είχα κάνει παιδιά με τους συγκεκριμένους ανθρώπους που είχαμε φτάσει πολύ κοντά στο να συμβεί. Στο να παντρευτούμε δηλαδή και να κάνουμε οικογένεια. Μπορεί να είναι καλοί σύντροφοι για κάποιες άλλες γυναίκες, αλλά για έμενα δεν ήταν οι κατάλληλοι. Οι ζυμώσεις που θα γίνονταν μέσα σε αυτούς τους γάμους θα με είχαν εμποδίσει να γίνω αυτό που είμαι σήμερα και να εκπληρώσω αυτούς τους στόχους που έχω εκπληρώσει. Είμαι σχεδόν σίγουρη πως, αν δεν χώριζα, θα γινόμουν το στερεότυπο της καταθλιπτικής, υπέρβαρης και ατημέλητης νοικοκυράς που θα έπαιρνε Λεξοτανίλ για να αντέξει τη ζωή της. Οι σύντροφοι που είχα τότε δεν θα μπορούσαν να με βοηθήσουν να εξελιχθώ. Δεν με είχαν καταλάβει. Κατανοητό. Ούτε εγώ με είχα καταλάβει. Έφτασα τρεις φορές κοντά στον γάμο. Στις δύο ήταν περίπτωση runaway bride. Εκεί στην πρόβα νυφικού κάτι κλώτσαγε. Ειδικά στην τελευταία, από τον γάμο σε ένα Κυκλαδονήσι με πέντε φίλους που είχα στο νου μου, βρέθηκα σε έναν κανονισμένο γάμο 1.200 καλεσμένων, όπου άλλοι είχαν κανονίσει από το μενού και το χτένισμά μου μέχρι και τι όνομα θα έδινα στα τέσσερα παιδιά μου. Έφυγα τρέχοντας. Δεν μετανιώνω. Η εσωτερική μου φωνή με έκανε να το βάζω στα πόδια. Τώρα ξέρω πως στη συγκεκριμένη φάση της ζωής μου και με τους συγκεκριμένους ανθρώπους θα ήμουν δυστυχισμένη. Αν έκανα ένα παιδί, θα ήταν και αυτό δυστυχισμένο. Ο γάμος και τα παιδιά ήταν επιθυμίες άλλων. Όχι δικές μου.
Μετανιώνεις για πράγματα που έκανες ή δεν έκανες στη ζωή σου;
Σε αυτή τη φάση της ζωής μου αισθάνομαι πλήρης· γεμάτη. Ειδικά για το θέμα που συζητάμε, αισθάνομαι πως έχω ζήσει όμορφες σχέσεις, με αγάπησαν και αγάπησα πολύ, αλλά δεν υπήρχε λόγος αυτές οι αγάπες να γίνουν γάμος και παιδιά.
Μετανιώνεις που δεν έκανες παιδιά;
Όχι. Δεν ξέρω αν θα το μετανιώσω αργότερα. Αυτή τη στιγμή όμως αισθάνομαι καλά με τις επιλογές μου. Ίσως για εμένα στην πορεία της ζωής μου να ήταν πιο σημαντικό να βρω έναν σύντροφο που θα με αγαπάει και θα με αποδέχεται όπως είμαι. Ίσως εάν έβρισκα αυτόν τον σύντροφο να σκεφτόμουν διαφορετικά το θέμα παιδιού.
Πώς νομίζεις ότι απεικονίζονται οι γυναίκες που δεν έγιναν μητέρες;
Οι γεροντοκόρες με τις γάτες. Οι τεκνατζούδες. Οι ανώριμες. Οι εγωίστριες. Οι υστερικές. Οι παράξενες. Οι μάγισσες.
Υπέστης πιέσεις να γίνεις μητέρα; Αν ναι, από πού;
Από τη μητέρα μου. Από άντρες συναδέρφους αλλά τις περισσότερες φορές από γυναίκες κυρίως της οικογένειας και του στενού κύκλου. Επίσης συχνά από φίλες που ναι, σέβονται τον τρόπο ζωής σου «αλλά» σε βομβαρδίζουν με αστειάκια τύπου «Πότε θα σοβαρευτείς;» «Πάλι με μικρό τα έφτιαξες; Αυτοί δεν παντρεύονται!», «Κοίτα να μείνεις έγκυος γιατί τα χρόνια περνάνε».
Υπέστης πιέσεις να γίνεις μητέρα από γυναικολόγους / επαγγελματίες υγείας;
Από γυναικολόγο γυναίκα: «Σου γράφω και κάτι εξετάσεις για να δούμε τις ορμόνες σου εάν μπορείς να κάνεις ακόμη παιδιά». Δεν είχα εκφράσει τέτοια αγωνία.
Πώς σε αντιμετωπίζουν οι άλλοι όταν μαθαίνουν ότι δεν είσαι μητέρα;
Πολύ συχνά αισθάνομαι τη ματιά εκείνη την κάπως διεισδυτική που θέλει να ρωτήσει: «Γιατί; Ποιο το πρόβλημα; Δεν μπορείς να κάνεις; Είσαι παράξενη; Δεν σε θέλει κανένας άντρας; Ποιο το κουσούρι σου;». Όταν τολμούν να ρωτήσουν κάτι περισσότερο, η αλήθεια είναι πως δεν τους αποστομώνω πάντα. Έρχομαι σε αμηχανία λόγω της αδιακρισίας τους και συνήθως σταματάω τη συζήτηση με μια απάντηση τύπου «Δεν θέλω». Πολύ συχνά, οι μαθητές μου με ρωτάνε αν έχω παιδιά και τους/τις παραξενεύει όταν απαντώ πως δεν έχω. Στα μικρά παιδιά δεν το χωράει ο νους του πως γίνεται μεγάλοι άνθρωποι να μην είναι σαν τη Μαμά και τον Μπαμπά τους. Εκεί βρίσκω την ευκαιρία να τους μιλήσω πως μερικές γυναίκες δεν θέλουμε να κάνουμε παιδιά και πως αυτό είναι μια κανονικότητα που ακόμη και αυτά όταν μεγαλώσουν μπορούν να επιλέξουν. Ειδικά στα κορίτσια με μουσουλμανική καταγωγή και με τις οικογένειες των προσφύγων που αλληλεπιδρώ, ενθαρρύνω ερωτήσεις για την οικογενειακή μου κατάσταση. Είναι αποκαλυπτικό για αυτούς τους πληθυσμούς πως μια γυναίκα μπορεί να είναι ανεξάρτητη, χωρίς να έχει παντρευτεί ή να έχει κάνει παιδιά. Πολύ συχνά ακούω από έφηβες μουσουλμάνες πως θα ήθελαν να έχουν αυτήν την επιλογή μόλις μεγαλώσουν.
Βρίσκεις ότι χρειάζεται να κάνεις κάποιο είδος coming out;
Coming out κάνεις κάθε μέρα, σε όλα τα ενήλικα χρόνια της ζωής σου εφόσον δεν έχεις κάνει παιδιά. Κάποια στιγμή, χρειάζεται να μιλήσεις και κάπως απότομα στα άκυρα αστειάκια ή στην πίεση που ασκούν φίλες «για το καλό σου». Πρόσφατα, φίλη, καμιά δεκαριά χρόνια νεότερη, «ακτιβίστρια» των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και φανατική οπαδός του #metoo, με πίεζε να κάνω παιδί γιατί «περνάνε τα χρόνια». Αστειευόμενη τη χαρακτήρισα «Θεία Ευτέρπη από την δεκαετία του 50». Θύμωσε πολύ. Δεν μου ξαναμίλησε. Για εμένα αυτή η συμπεριφορά δείχνει πως μάλλον δεν είναι και τόσο αθώα αυτά τα αστειάκια και κρύβουν φθόνο.
Επηρέασε η ατεκνία την κοινωνική σου ζωή;
Όπως είπα παραπάνω, υπήρχαν περίοδοι της ζωής μου που χρειαζόταν να αλλάξω παρέες, αφού οι παλαιότεροι παντρεύονταν και έκαναν παιδιά. Υπήρχε περίοδος που δεν είχα ούτε μια φίλη για να πάω για ένα ποτό.
Επηρέασε η ατεκνία την ερωτική/συντροφική σου ζωή;
Όχι ιδιαίτερα. Ίσως στο σημείο ότι δεν υπήρχαν άντρες διαθέσιμοι στην ηλικία μου. Οι πάντα διαθέσιμοι φυσικά είναι οι νεαρότεροι που είναι πάντα πρόθυμοι να γνωρίσουν μια παραλίγο milf. Πράγμα που δεν είναι πάντα αναγκαστικά αρνητικό.
Ποια λέξη βρίσκεις ότι σου ταιριάζει καλύτερα:
Αυτός ο τίτλος που είχες στην ανάρτησή σου: Μητέρα χωρίς παιδιά. Αν και δεν έκανα παιδιά, αισθάνομαι ότι έχω παιδιά λόγω των επαγγελματικών επιλόγων μου. Ως εκπαιδευτικός και συντονίστρια εκπαίδευσης προσφύγων, έχω φροντίσει εκατοντάδες παιδιά. Ίσως η αγωνία του «πότε θα γίνω μάνα» κατευνάστηκε όταν άρχισα να δουλεύω με πολύ μικρά παιδιά και περισσότερο με ευάλωτα παιδιά. Αυτή η δική μου επιλογή, το να φροντίζω μικρά παιδιά, είναι και η απάντηση σε όσες βλέπουν το ότι δεν έκαναν παιδιά ως «ένα κακό της μοίρας που τη χτύπησε». Αν θες να γίνεις μητέρα μπορείς να γίνεις χωρίς να κάνεις παιδιά. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στη φύση. Για παράδειγμα, στις αγέλες των λιονταριών, όσα θηλυκά δεν τεκνοποιούν, φροντίζουν και προστατεύουν τα κουτάβια της αγέλης όπως θα το έκαναν οι μητέρες λέαινες.
Δεν μου αρέσει ο τίτλος που χρησιμοποιείται από εμάς τις χωρίς παιδιά γυναίκες: είμαι «child free», λες και πρόκειται για τυρί χωρίς λακτόζη ή λιπαρά. Δεν θέλω να μπούμε σε ανταγωνιστική στάση απέναντι στις γυναίκες που έχουν παιδιά. Και δεν θέλω να απαξιώσουμε τη μητρότητα. Ειδικά για τις γυναίκες που επέλεξαν ή αναγκάστηκαν να μεγαλώσουν παιδιά μόνες τους, έχουν τον σεβασμό μου, καθώς είναι ένα άθλημα δύσκολο, που απαιτεί αυτοθυσία σε πολλά. Εγώ είχα το προνόμιο να καθοδηγήσω τον εαυτό μου· άλλες γυναίκες από λάθος επιλογή ή θέλεις από την πίεση των κοινωνικών ρόλων ή επειδή δεν είχαν το προνόμιο να επεξεργαστούν τις επιθυμίες τους, βρέθηκαν να μεγαλώνουν παιδιά.
Η συζήτηση πρέπει να μετατεθεί στον σεβασμό της επιλογής των γυναικών να μην κάνουν παιδιά εάν το επιλέξουν. Ακόμη και αν έτυχε η μητρότητα, οι φωνές ΟΛΩΝ μας πρέπει να πιέσουν για την προστασία της γυναίκας που κάνει παιδιά. Η μητρότητα δεν πρέπει να απαξιωθεί. Ήδη απαξιώνεται από τους θεσμούς και η μητέρα δεν λαμβάνει τη θεσμική βοήθεια που χρειάζεται. Δεν υπάρχει κάτι επαναστατικό στο να κάνεις ή να μην κάνεις παιδιά. Πρέπει να τις δούμε ως απλά δύο επιλογές που η κοινωνία πρέπει να σεβαστεί.
