Τι σημαίνει για σένα ότι δεν έχεις παιδιά;
Ξεκίνησε από ένα πυρηνικό κομμάτι, κάτι ενστικτώδες, μετά μπήκε και η λογική· δηλαδή, είπα ότι δεν θέλω να κάνω παιδιά και γιατί θέλω να είμαι πιο ελεύθερη στις επιλογές μου. Γι’ αυτό όταν με ρώτησες τι σημαίνει για μένα ότι δεν έχω παιδιά είναι μια ανακούφιση, μια ελευθερία, όσο μπορώ να έχω, γιατί έχω ζώα, οπότε ειδικά με τον σκύλο η ελευθερία έχει μειωθεί πάρα πολύ, αλλά τέλος πάντων, είναι σε ένα άλλο επίπεδο. Νιώθω ότι δεν έχω τόσα άγχη, τόσες ανησυχίες όσες έχουν οι γονείς. Ειδικά με την οικονομική κρίση αναρωτιόμουν πώς κοιμούνται οι άνθρωποι που έχουν παιδιά, με όλα τα έξοδα. Το να μην έχω παιδιά σημαίνει κάποια ελευθερία. Κάποιες φορές, βλέπω στον ύπνο μου ότι είμαι έγκυος ή ότι έχω παιδί και τα συναισθήματα που με κατακλύζουν είναι ένα άγχος απίστευτο, ένα «πώς μου συνέβη αυτό;», ένας εφιάλτης! Είμαι τυχερή από την άποψη ότι ήταν από την αρχή επιλογή μου αυτή, δεν προέκυψε στην πορεία, δεν αναγκάστηκα να συμβιβαστώ με κάτι.
Ήταν μια συνειδητή απόφαση αυτό που πήρες; Το ήξερες από πάντα;
Ήμουν από τις πολύ τυχερές γυναίκες, που ποτέ δεν προβληματίστηκε αν θα κάνω παιδί ή όχι. Το ότι δεν θέλω να κάνω παιδιά βγήκε πυρηνικά από μέσα μου. Δηλαδή, ποτέ δεν με φαντάστηκα μαμά, ποτέ δεν είχα καμία ιδιαίτερη έλξη προς τα μωρά παιδιά. Δηλαδή αν μου έδινες ένα κουτάβι, ένα μωρό γατί κι ένα μωρό παιδί, ποτέ δεν θα καθόμουν ν’ ασχοληθώ με το μωρό παιδί. Ζω με τέσσερα ζώα σ’ ένα μικρό διαμέρισμα αυτή τη στιγμή, ζω με έναν άνθρωπο τα τελευταία 15-16 χρόνια και από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου ενστικτωδώς δεν ήθελα να κάνω παιδιά.
Αργότερα στη ζωή μου, ήρθαν και σκέψεις από το κομμάτι του μυαλού μου που έλεγε: «Γιατί να μην το κάνω κι αυτό; Γιατί να το κάνω αυτό;» Αλλά η πρώτη μου αίσθηση, απ’ όσο μπορώ να θυμηθώ τον εαυτό μου, ήταν αυτή. Όπως και κάτι άσχετο, που όμως μπορεί να έχει σχέση: ποτέ δεν φανταζόμουν τον εαυτό μου παντρεμένο. Μου φαινόταν εντελώς αντίθετο στη φύση μου ότι θα κληθώ να ζήσω με έναν άνθρωπο σε όλη μου τη ζωή. Σκεφτόμουν επίσης το ανθρώπινο είδος –ως είδος και όχι ως μεμονωμένα άτομα– και πίστευα ότι δεν είμαστε φτιαγμένοι για μονογαμική ζωή. Στην πορεία της ζωής μου, βέβαια, κατάλαβα ότι αν θέλω να είμαι με έναν άνθρωπο τον οποίο να μην πληγώνω και να μην τον στεναχωρώ και αφού κάνουμε αυτή τη σύμβαση ότι θα ζήσω με έναν άνθρωπο και αυτός θα θέλει να είμαστε ο ένας με τον άλλον και όχι με άλλους θα πρέπει να αποφασίσω τι θέλω και να είμαι εντάξει με αυτόν τον άνθρωπο, όχι όμως με βάση το ηθικό της μοιχείας, όσο το να μην πληγώσω τον άλλον.
Δεν ξέρω πόσο σχετίζεται αυτό με τη μητρότητα, πάντως μέχρι τα 28-30 δεν με ενδιέφερε να είμαι σε μια σχέση. Τώρα που είμαι 48 χρονών η ανάγκη μου για μια βάση είναι πολύ πιο έντονη απ’ ό,τι ήταν πριν από δέκα χρόνια, βεβαίως. Και τώρα με τον άνθρωπο που είμαι, θέλω να ζήσω μαζί όλη μου τη ζωή. Παρ’ ότι δεν έχουμε πάει σε μια εκκλησία ή σ’ ένα δημαρχείο, κάναμε σύμφωνο συμβίωσης. Δεν ξέρει κανείς μέσα στην οικογένειά μου ότι το έχουμε κάνει, γιατί δεν ήθελα ν’ ακούσω τα οποιαδήποτε σχόλια.
Ο άνθρωπος με τον οποίο είμαι τα τελευταία πολλά χρόνια είχε φτάσει κοντά στο να παντρευτεί με μια άλλη κοπέλα πριν από μένα. Όταν ξεκινήσαμε μαζί, σύντομα του είπα ότι εγώ δεν θέλω παιδιά και τον ρώτησα αν εκείνος θέλει, επειδή αυτό είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό κομμάτι στη ζωή ενός ανθρώπου. Δεν ήθελα να τον επηρεάσω. Δεν ήθελα αυτή την απόφαση ζωής να την πάρει επειδή εγώ απλά δεν θέλω.
Τον ρώτησα ξανά και ξανά: «Είσαι σίγουρος;» και μου απάντησε: «Κοίτα, έβλεπα τον εαυτό μου με παιδιά, αλλά όχι επειδή είχα κάτσει να το σκεφτώ, αλλά επειδή το κάνουν όλοι». Δεν είχε σκεφτεί ποτέ: «Πόσο θα ’θελα να είχα ένα παιδί». Η προηγούμενη σχέση του ήθελε παιδιά, οπότε έβλεπε κι αυτός τον εαυτό του με παιδί, χωρίς να έχει κάτσει να το σκεφτεί. Μάλιστα, όταν το 2010 ο αδερφός του έκανε παιδί, του είπα ξανά: «Θέλω να κάτσεις να το σκεφτείς πολύ σοβαρά μήπως κάτι μέσα σου σκιρτάει προς αυτή την κατεύθυνση, ώστε να μη στερηθείς κάτι τέτοιο απλά και μόνο επειδή είσαι μαζί μου». Μου είπε όχι. Στην πορεία, είναι αυτός που αντιδράει πολύ περισσότερο όταν περνάμε χρόνο με μικρά παιδιά φίλων μας, λέγοντας: «Παναγία μου, να γυρίσουμε σπίτι μας στα ζώα μας και να μην έχουμε αυτή τη φασαρία και τα λοιπά». Οπότε δεν έχω την παραμικρή αμφιβολία ότι είναι 100% on the same page μ’ εμένα.
Ήταν μια απόφαση που πήρες μια και έξω ή την επανεξέταζες/επιβεβαίωνες;
Είναι ίσως από τα λίγα πράγματα για τα οποία είμαι ξεκάθαρη. Π.χ. ποτέ δεν επέλεξα να γίνω οδοντίατρος, ήταν προτροπή από τους γονείς μου. Ήμουν πολύ καλή μαθήτρια είχα κλίση προς τα μαθήματα αυτά κι έτσι έγινα οδοντίατρος. Στη σχέση που είμαι ήταν η πίεση του φίλου μου να είμαστε μαζί no matter what και τώρα είμαι ευγνώμων που παρέμεινε, γιατί θέλω να είμαι εδώ που είμαι. Ωστόσο, δεν είμαι άνθρωπος που τα έχω ξεκάθαρα τα πράγματα στο μυαλό μου. Αυτό ήταν ένα που ήταν ξεκάθαρο. Δεν αμφιταλαντεύομαι ούτε προβληματίζομαι γι’ αυτό.
Πώς σε αντιμετωπίζουν οι άλλοι όταν μαθαίνουν ότι δεν είσαι μητέρα;
Η πίεση που έχω δεχτεί μέσα στα χρόνια είναι τεράστια! Η μαμά μου, οι κοντινοί μου φίλοι… Δεν ήταν τόσο πίεση, όσο ένα ενδιαφέρον, μια ανησυχία μήπως το μετανιώσω στο μέλλον. Αλλά και άσχετοι, ασθενείς μου ας πούμε, κατ’ επανάληψη στην καρέκλα – είμαι οδοντίατρος. Πολλοί προσπαθούσαν να με πείσουν να κάνω παιδί επί ένα τέταρτο! Κι εγώ να μην κόβω τη συζήτηση, γιατί είμαι ευγενική, δεν μου αρέσει να χαλάω την ατμόσφαιρα… Τους εξηγούσα το όλο θέμα και άλλες φορές το έπαιρνα ελαφρά, άλλες φορές με κούραζε, στενοχωριόμουν. Στενοχωριόμουν επίσης που στενοχωριόταν η μαμά μου, γιατί ήθελε παιδιά από τότε που ήξερε τον εαυτό της. Ενώ κι αυτή σπούδασε, η μητρότητα ήταν αυτό που κορύφωσε τη ζωή της και ήταν πολύ τρυφερή προς εμένα και την αδερφή μου –έχουμε πάρει πολλή αγάπη από τη μαμά– και στενοχωριόταν μήπως το μετανιώσω, μήπως δεν το έχω δει καλά. Μου έλεγε βλακείες του τύπου: «Θα δεις που όλοι σου οι φίλοι θα έχουν παιδιά κι εσύ δεν θα ’χεις και θα τους χάσεις». Και όντως τους χάνεις για ένα χρονικό διάστημα μέχρι να μεγαλώσουν τα παιδιά. Οι φίλοι μου τώρα έχουν παιδιά που είναι στο γυμνάσιο, στο λύκειο, οπότε ξαναβρίσκεσαι μαζί τους.
Στο μεταξύ, κλιμακτήριο έχω μπει πολύ νωρίς, εδώ και 4-5 χρόνια, οπότε τώρα έχω και μια εύκολη απάντηση να τους πετάω, γιατί επειδή φαίνομαι πιο μικρή από την ηλικία μου, κάποιοι που δεν με ξέρουν καλά μπορεί να με ρωτήσουν: «Καλά, δεν θέλεις ένα παιδί;» Και λέω: «Παιδιά, that ship has sailed a long time ago».
Έχασες φίλες λόγω μητρότητας;
Τις φίλες τις καλές δεν τις έχασα. Μόνο για κάποιο χρονικό διάστημα και ξαναβρεθήκαμε. Αραίωσαν κάποιες παρέες επειδή δεν είχαν πού ν’ αφήσουν το παιδί, αλλά με τους κοντινούς μου ανθρώπους δεν χάσαμε την ουσία της φιλίας. Όταν νιώθω ότι το παιδάκι αξίζει τον κόπο ν’ ασχοληθώ, ασχολούμαι πολύ και τους μιλάω σαν να μην είναι παιδιά, οπότε παίρνω ένα πολύ καλό feedback και από τους γονείς, ότι αναζητάνε την παρουσία μας, εμένα και του άντρα μου, διότι δίνω quality χρόνο, δεν τα αντιμετωπίζω σαν κάποια ενοχλητικά πλάσματα που τριγυρνάνε. Αν δω ότι τα παιδιά αξίζουνε να ακούσουνε, είμαι το σημείο αναφοράς τους. Βλέπω ότι έρχονται και κάποια που είναι πιο μεγάλα και μας μιλάνε, τους μιλάω ανοιχτά. Είμαστε οι go to person.
Έχει αλλάξει η συμπεριφορά των άλλων όταν μαθαίνουν οι άλλοι ότι δεν είσαι μητέρα;
Όχι κάτι σοκαριστικό που να έχω νιώσει έντονα. Ίσως απλά εκεί που θα μίλαγες για τα παιδιά και το σχολείο τους, εμείς να μην έχουμε τίποτα να πούμε. Από τους πιο κοντινούς όχι. Αυτό που με έχει πληγώσει ήταν μια ατάκα που άκουσα από τρίτο άνθρωπο όταν υιοθετήσαμε τον σκύλο: «Δεν βλέπουν να κάνουν ένα παιδί, αυτό τους μάρανε, ο σκύλος!» Και θύμωσα και λυπήθηκα, γιατί λέω τι πρέπει να έχει μέσα του αυτός ο άνθρωπος για να πει αυτή τη φράση; Κάποιο δικό του θέμα έχει!
Νομίζεις ότι χρειάζεται να κάνεις κάποιου είδους coming out ως άτεκνη γυναίκα; Το σκέφτεσαι αν θα το πεις για να μη ακούσεις την μαλακία του καθενός;
Όχι, δεν είχα ποτέ πρόβλημα να μιλήσω, είχα έτοιμη την κασέτα. Έλεγα αυτά που είχα να πω. Πάντως, δεν ένιωθα ότι έπρεπε να δώσω εξηγήσεις, μου ζητιόντουσαν! Η ερώτηση «γιατί» ήταν πολύ άμεση, πολύ γρήγορη.
Έχεις υποστεί ή υφίστασαι πιέσεις να κάνεις παιδί;
Από πολύ νωρίς το ξεκαθάριζα, οπότε έγινε χωρίς να το συνειδητοποιήσω. Από την αρχή είχα αυτή τη στάση, απλά η πίεση από τους γονείς μου όταν ήμουν σε σχέση και σε παραγωγικά χρόνια ήταν μεγαλύτερη, από τη μαμά μου κυρίως. Στον μπαμπά μου δεν ένιωσα την ανάγκη να του εξηγήσω. Δεν ξέρω αν μπορούσε να γυρίσει πίσω τον χρόνο αν θα έκανε συνειδητά παιδιά ή όχι.
Έχεις υποστεί πιέσεις και από γυναικολόγους/γιατρούς για να γίνεις μητέρα;
Πίεση από γυναικολόγο έχω νιώσει πάρα πολύ έντονα. Από έναν γυναικολόγο ο οποίος μάλιστα με έβλεπε επειδή είχα καρκίνο στον τράχηλο της μήτρας πριν από χρόνια και πηγαίνω σε αυτόν επειδή είναι ειδικός στο θέμα. Μετά από κάποια χρόνια, κάθε φορά που τον έβλεπα μου έλεγε και μου ξαναέλεγε: «Λοιπόν, να κάνουμε κάτι για να μείνεις έγκυος». Του είπα μία φορά, δύο φορές, τρεις φορές ότι δεν ενδιαφέρομαι, οπότε κάποια στιγμή θύμωσα και του είπα: «Θέλω να σημειώσεις ότι ΔΕΝ θέλω να μείνω έγκυος, δεν θέλω να κάνω παιδιά, οπότε δεν υπάρχει κανείς λόγος να συζητάμε αυτό το θέμα». Ήταν δυσάρεστο που έπρεπε να φτάσω σε αυτή την κατάσταση να του πω αυτό το πράγμα, γιατί, όπως σου είπα, δεν μου αρέσει να γίνομαι δυσάρεστη, οπότε ήταν λίγο δύσκολο. Κάθε φορά έπρεπε να δικαιολογήσω ότι δεν θέλω και ότι το ότι δεν θέλω να κάνω παιδί δεν είναι πρόβλημα γυναικολογικό.
Αναλογίζεσαι πώς θα ήταν η ζωή σου αν είχες κάνει παιδιά;
Το μόνο που φοβίζει –αλλά δεν θα έκανα ποτέ παιδί γι’ αυτό– είναι τα γεράματα, όταν βλέπω πόσο εξαρτούνται οι γονείς μου από μένα, την αδερφή μου και τον φίλο μου. Βλέπω πόσο έχουν την ανάγκη μας και βλέπω τον εαυτό μου στην ηλικία τους χωρίς κάποιον στον οποίο να μπορώ να στηριχτώ. Θέλω να πιστεύω ότι θα έχει αλλάξει η κοινωνία, ότι θα υπάρχει κάποια στήριξη, θα είναι ο ένας για τον άλλον ή κάπως κάτι θα κάνουμε. Βλέπω κάτι ταινίες που ζούνε όλοι μαζί οι συνταξιούχοι σε κάτι ωραία complex, με τους γιατρούς τους, τους φυσικοθεραπευτές τους και λέω αυτό θα ’θελα. Να μην έχω την ανημποριά.
Υπήρχε αυτό το επιχείρημα από τους γύρω μου: «Κάνε παιδιά γιατί ποιος θα σε κοιτάξει όταν γεράσεις!» Ποτέ δεν θα έκανα παιδιά γι’ αυτόν τον λόγο, παρ’ όλο που έχω μια ανησυχία για το μέλλον σε αυτό το επίπεδο. Βέβαια, υπάρχει και ο αντίλογος: Υπάρχουν πολλοί που έχουν κάνει παιδί και τα παιδιά τους δεν γύρισαν να τους κοιτάξουν ποτέ. Σαφώς υπάρχει και αυτό, αλλά έχω σαν παράδειγμα τον εαυτό μου και το πώς κοιτάω τους γονείς μου. Όμως αυτό δεν είναι λόγος για να αναρωτηθώ ότι μήπως έκανα λάθος.
Πώς νομίζεις ότι αντιμετωπίζονται οι γυναίκες χωρίς παιδιά;
Σαν κάτι κουλό, περίεργο, αφύσικο; Σαν να έχουμε στερηθεί το καλύτερο της ζωής. Συνήθως έτσι αντιμετωπιζόμαστε από τον πολύ κόσμο· ότι οι γυναίκες που δεν έχουμε κάνει παιδιά έχουμε χάσει κάτι από τη ζωή μας, ότι δεν έχουμε νιώσει την υπέρτατη αγάπη, ευτυχία… Ότι κάτι μας λείπει. Από κάποιους κοντινούς μου, εισπράττω ίσως κάποιο θαυμασμό του τύπου: «Από την αρχή αυτό ήθελες να κάνεις και δεν σε άλλαξε κανένας πάνω σε αυτό».
Τέλος, ποια λέξη σου ταιριάζει καλύτερα;
Το σκέφτηκα πολύ αυτή την ερώτησή σου. Χωρίς παιδιά θα διάλεγα. Το άτεκνη είναι πολύ στεγνό, σαν να συμπληρώνω κάποια φόρμα.
