Τι σημαίνει για σένα το γεγονός ότι δεν έχεις παιδιά;
Το γεγονός ότι δεν έχω παιδί μου φαίνεται κάτι πολύ… πώς να το πω; Φυσιολογικό. Κάτι πολύ φυσικό μάλλον, όχι φυσιολογικό. Δηλαδή, είναι σαν να κυλά η ζωή μου μ’ έναν τρόπο που μου φαίνεται φυσικός, σαν να ρέει αβίαστα. Δεν προγραμματίζω τίποτα, είτε βραχυπρόθεσμα είτε μακροπρόθεσμα με την προοπτική ενός παιδιού. Δηλαδή, οτιδήποτε πλάνο κάνω, δεν έχει ποτέ σαν προϋπόθεση ή συνθήκη την ύπαρξη ενός παιδιού και πώς μπορεί να επηρεάσει τη ζωή μου.
Συναισθηματικά τώρα, αυτό δεν ξέρω πώς μπορώ να το εξηγήσω και θεωρώ ίσως ότι είναι κι ένα κομμάτι άμυνας, επειδή δεν είναι δυνατόν να μη νιώθω τίποτα. Αλλά πολλές φορές, όταν μια φίλη μου ή μια συνάδελφος μένει έγκυος, νιώθω χαρά γι’ αυτήν και ποτέ δεν νιώθω ζήλεια. Σκέφτομαι πολλές φορές αυτό που έχουμε οι άνθρωποι, ότι μπορεί κάποιος άνθρωπος να πετύχει κάτι και να χαρούμε μεν γι’ αυτόν, αλλά να νιώσουμε κι ένα τσιμπηματάκι, επειδή μπορεί να αφορά ένα δικό μας κομμάτι που θέλουμε να το ικανοποιήσουμε κάποια στιγμή και είτε δεν έχει τύχει ακόμα είτε δεν μπορούμε είτε οτιδήποτε. Εγώ δεν το νιώθω ποτέ. Και πολλές φορές μπαίνω στη διαδικασία να σκεφτώ «είναι νορμάλ το ότι δεν το νιώθω ποτέ;»
Εδώ πρέπει να κάνω μια παρένθεση. Να σου πω ότι πριν από έξι χρόνια περίπου είχα μια αποτυχημένη εγκυμοσύνη. Αποτυχημένη με την έννοια ότι απέβαλα. Παρ’ όλ’ αυτά, έχει μια ιδιαιτερότητα, επειδή ήταν μια μη προγραμματισμένη εγκυμοσύνη. Φυσικά, δεν μπορώ να τη χαρακτηρίσω τυχαία επειδή δεν γίνεται τυχαία μια σύλληψη – ξέρεις ότι παίρνεις ή δεν παίρνεις κάποιες προφυλάξεις. Δεν μπορώ να σου πω ότι ήμουν χύμα. Ήταν στα πλαίσια μιας μονογαμικής σχέσης που είχα τότε κάποια χρόνια και απλά μετρούσα τις ημέρες. Οπότε ήταν μια μη προγραμματισμένη εγκυμοσύνη, η οποία όταν προέκυψε, δεν μου πέρασε απ’ το μυαλό μου να μην τη προχωρήσω. Ήμουν, τότε, τριάντα τρία. Ήμουν σε μια αρκετά καλή δουλειά ήδη για έναν χρόνο, οπότε ένιωθα και μια άνεση. Ο τότε σύντροφός μου ήθελε, θεωρητικά, κι αυτός να γίνει πατέρας. Εγώ στην αρχή είχα εκφράσει ότι δεν με ενδιέφερε να γίνω μητέρα, αλλά όταν προέκυψε αυτό, μπήκα σε μια διαδικασία ότι θα το συνεχίσω. Αυθόρμητα. Δεν προχώρησε αυτή η εγκυμοσύνη· πριν κλείσω τρίμηνο είχα μια αποβολή. Με τη σχέση αυτή χώρισα για άλλους λόγους και στην πορεία της ζωής μου, δεν έχει δημιουργηθεί πάλι η ανάγκη. Δηλαδή, νιώθω ότι το ’χω νιώσει και αυτό, την όλη αίσθηση ότι μαθαίνεις ότι είσαι έγκυος, ότι εγκυμονείς, και την απώλεια. Σίγουρα με στεναχώρησε όταν συνέβη, αλλά σαν να ξεφούσκωσε πάλι κάτι που δεν το ’χα προγραμματίσει. Έγινε κάπως τυχαία, με έβαλε σε μια άλλη συνθήκη για ένα σύντομο χρονικό διάστημα και αφού αυτό σταμάτησε, επέστρεψα πάλι στη συνθήκη που ήμουνα πιο πριν αναφορικά με το θέμα μητρότητας. Δεν ξέρω αν είμαι κατανοητή ή αν τα λέω πολύ μπουρδουκλωμένα.
Όχι, καταλαβαίνω. Ήθελα μόνο να ρωτήσω, δεν ήθελες από ποτέ παιδί; Ήταν κάτι που ποτέ δεν περνούσε από το μυαλό σου;
Νομίζω ότι πάντα υπάρχει μια αμφιθυμία. Πάντα το σκεφτόμουν σαν κάτι που δεν το απέκλεια, αλλά έχουμε καιρό. Θα γίνει πιο μετά ίσως, αν το φέρουν οι συνθήκες. Ακόμα και τώρα που είμαι τριάντα εννιά χρονών, αν με ρωτάς να σου πω εκατό τοις εκατό σίγουρα ότι δεν θα ήθελα ποτέ να κάνω παιδί και σου πω «ναι» και μ’ ακούσεις σ’ έναν χρόνο να ’μαι έγκυος, δεν μπορώ να το αποκλείσω. Δεν μου έχει ξυπνήσει ποτέ αυτή η επιθυμία, αλλά χωρίς να θεωρώ συνειδητά όπως θα ακούσεις κάποιες άλλες γυναίκες να πουν ότι εγώ από επιλογή, συνειδητά, για τον χι-ψι λόγο θέλω να μείνω άτεκνη. Σαν, ας πούμε, να ακολουθεί μια ροή η ζωή μου κι εγώ να μην παρεμβαίνω σε αυτήν, να μην το βάζω σαν ένα πλάνο που θέλω να επενδύσω σε αυτό όπως κάτι άλλο. Δεν ξέρω πώς να το εξηγήσω.
Νομίζω καταλαβαίνω. Αν έχω καταλάβει καλά είναι ότι δεν είναι ότι θέλεις παιδί αλλά ούτε δεν-δεν θέλεις.
Ναι.
Αν έρθει κάτω από πολύ συγκεκριμένες συνθήκες που είναι ευεπίφορες και ευνοϊκές για σένα, ίσως ναι. Αλλά εσύ από μόνη σου δεν πρόκειται να κάνεις κόπο ή ιδιαίτερη προσπάθεια για να αποκτήσεις ένα παιδί. Δεν σου γεννιέται, δεν έχεις την επιθυμία για κάτι τέτοιο.
Ακριβώς, νομίζω το κατάλαβες πλήρως. Δεν είμαι διατεθειμένη να καταβάλω τον οποιονδήποτε κόπο και να ξεβολευτώ από κάποια πράγματα συνειδητά, με στόχο αυτό.
Ναι, γιατί δεν είναι μια ρητή, δυνατή επιθυμία για σένα. Μόνο σε συγκεκριμένες συνθήκες ενδεχομένως να ’χει ένα νόημα για σένα.
Ναι, ακριβώς.
Είναι η πραγματικότητα πολλών γυναικών. Δηλαδή, κάποιες γυναίκες ξέρουν ξεκάθαρα «δεν θέλω παιδί με τίποτα», ενώ για άλλες γυναίκες είναι «δεν έχω καμία όρεξη να πάω στη Χαβάη, αλλά αν μου έρθει ένα ταξίδι προς τα εκεί δεν θα πω και όχι». Κάπως έτσι ας το πούμε, αν και είναι μια ατυχής παρομοίωση αλλά…
Ναι, ναι. Το πιάνεις το νόημα πλήρως. Επίσης να διευκρινίσω ότι είμαι πάλι σε μια μακροχρόνια σχέση μ’ έναν άνθρωπο ο οποίος δεν θέλει παιδί. Δηλαδή, αν εγώ είμαι μία έτσι, αυτός είναι πολύ περισσότερο. Σαν να τον φοβίζει πολύ σε θεωρητικές συζητήσεις. Δεν είναι ότι του ’χω πει ποτέ «ξέρεις, θέλω να γίνω μητέρα», οπότε να ’χει υπάρξει κάποιο debate. Δεν ξέρω αν ήμουν μ’ έναν άνθρωπο που ήθελε πολύ παιδί και ήταν διατεθειμένος να προσπαθήσει και να κάνει πολλούς συμβιβασμούς και να με βοηθήσει στο ξεβόλεμα που εγώ φυσικά θα έχω άμα μείνω έγκυος και άμα τεκνοποιήσω και τα σχετικά. Δεν ξέρω, τότε μπορεί να επηρεαζόμουν. Δεν ξέρω να σου πω με σιγουριά. Αλλά νομίζω ότι δεν είναι τυχαίο κιόλας ότι έχω επιλέξει έναν άνθρωπο που έχει αυτή τη νοοτροπία.
Δέχεσαι πιέσεις απ’ το περιβάλλον σου να κάνεις παιδί;
Όχι. Απ’ την οικογένεια, απ’ τους γονείς μου δεν έχω δεχτεί ποτέ καμία τέτοια παραίνεση ή ακόμα και πίεση. Σίγουρα, είχαν χαρεί τότε με την εγκυμοσύνη πριν από έξι χρόνια, αλλά και πάλι σε λογικά πλαίσια. Αυτό που νιώθω πολλές φορές είναι ότι όταν βρίσκομαι με συναδέλφους ή με φίλες –με γυναίκες κατά βάση– και όταν μιλάω με συναδέλφους στον ευρύτερο χώρο της ψυχικής υγείας, της εκπαίδευσης. Πολλές φορές, κοπέλες με τις οποίες μπορεί να ’χουμε πει και μερικά πράγματα παραπάνω, να με ξέρουνε καλά, να ξέρουν ότι «δεν» , να τους φεύγει στη συζήτηση και να πούνε «όταν θα κάνεις κι εσύ…», «όταν μπεις στη διαδικασία αυτή…» . Δηλαδή, σαν να το πηγαίνουν ότι είναι κάτι που θα γίνει και απλά δεν έχει γίνει ακόμα.
Το θεωρούν δεδομένο;
Ακριβώς. Ίσως να είναι κι αμήχανο γι’ αυτές. Δεν ξέρω, ίσως να τους φαίνεται περίεργο ότι μια συνομήλική τους μπορεί να μην το βλέπει ούτε καν μακροπρόθεσμα, να το βλέπει όπως εγώ. Και πολλές φορές νιώθω ότι δεν μπορώ να προχωρήσω μια συζήτηση επειδή θα πούνε αυτό. Επειδή θα πρέπει να ανοίξω άλλα πράγματα και δεν είμαι και πάντα στη φάση να το κάνω.
Θεωρείς ότι χρειάζεται κάποιες φορές σαν να πρέπει να δικαιολογηθείς, να αιτιολογήσεις την επιλογή σου;
Πολύ σπάνια. Έχω σταθεί τυχερή ως προς αυτό. Σε σχέση με πράγματα που ακούω από φίλες, γνωστές ή ακόμα και από γνωστούς και φίλους άντρες που μπορεί να ’χουν παντρευτεί και να ’ναι σε φάση που ακούνε «α, παντρευτήκατε, πότε θα κάνετε παιδί;». Ξέρεις, δεν είναι ότι θα γίνει μόνο στο γυναικείο φύλο, απλά θα γίνει πιο συχνά. Νιώθω ότι σπάνια θα χρειαστεί να το κάνω αυτό. Φυσικά, δεν ξέρω αν παίζει ρόλο ότι δεν είμαι παντρεμένη. Ότι είμαι σε μια σχέση μεν, αλλά δεν είμαι παντρεμένη.
Έχεις δεχτεί πιέσεις/παραινέσεις/προτροπές από γυναικολόγους/γιατρούς;
Μπορεί, χιουμοριστικά, τύπου «άντε…». Μου ’χει πει ο γυναικολόγος που είχα πάει για εξέταση πριν από ενάμιση χρόνο: «Δεν βγαίνω στη σύνταξη μέχρι να σε ξεγεννήσω, χα χα». Ο οποίος ήταν και αυτός που με είχε αναλάβει όταν ήμουνα έγκυος και μετά είχε δει όλη τη διαδικασία, πώς είχε πάει η όλη φάση. Δηλαδή, ξέρει ότι είμαι μια γυναίκα που έχω μείνει στο παρελθόν έγκυος. Βέβαια, του έχω πει γενικά ότι δεν είναι κάτι που με καίει, δεν έχει επιμείνει κιόλας. Τέλος πάντων, και πάλι θα πω ότι έχω ακούσει από άλλα άτομα πολύ περισσότερες παραινέσεις και νουθεσίες. Κι από γιατρούς δεν μου έχει συμβεί σε έντονο βαθμό. Πολύ αμυδρά.
Θεωρείς ότι η ατεκνία σου έχει επηρεάσει τις φιλίες σου;
Θα σου πω, ναι. Γενικά, πολλές μου φίλες είναι παντρεμένες και με παιδιά. Κάποιες τις γνώρισα έτσι, επειδή τα τελευταία χρόνια έχω κάνει αρκετούς νέους φίλους. Οπότε τους γνώρισα σε μια ενήλικη φάση και είχαν ήδη παιδιά. Έχω κάποιες φίλες, όχι πολλές περιπτώσεις, αλλά είναι σημαντικές για εμένα περιπτώσεις όπου παντρεύτηκαν, έκαναν παιδιά και απομακρύνθηκαν. Κάνανε πολλή παρέα με άτομα που είχαν και τα ίδια παιδιά σε παρόμοια ηλικία. Γενικά, φτιάξανε την κοινωνική τους ζωή με έναν τρόπο που να συνυπάρχει με την ψυχαγωγία των παιδιών. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό, νομίζω είναι και ένα άλλο. Σε κάποιες περιπτώσεις υπήρχε ίσως και από τους συζύγους όχι μια έχθρα απέναντί μου αλλά ένα κλίμα – πώς να στο εξηγήσω; Ότι η Βάλια θέλει να κάνει τη ζωή της, έχουμε φτάσει σε μια ηλικία να σοβαρευτούμε, εμείς κάνουμε οικογένεια, ενηλικιωνόμαστε και η Βάλια κάνει τη ζωάρα της». Δηλαδή, μ’ έναν τρόπο υποτιμάται η επιλογή σου και εσύ κατά συνέπεια, επειδή δεν ακολουθείς το πρότυπο της γονεϊκότητας.
Εισπράττεις τέτοιες εικόνες ότι είσαι εγωίστρια/καλοπερασάκιας επειδή δεν έχεις κάνει παιδιά;
Ναι. Όχι στα μούτρα μου και ούτε από άτομα που εκτιμώ πραγματικά. Αλλά το καταλαβαίνω. Επίσης, θα σου πω κι ένα άλλο που το ’χω νιώσει πολλές φορές και το ’χω συζητήσει και μ’ άλλα κοντινά μου άτομα, γυναίκες 35+ που δεν έχουμε παιδιά. Δεν το λέω ψωνίστικα ή οτιδήποτε, το λέω καθαρά σαν ένα γεγονός που δεν ισχύει μόνο για μένα. Να νιώθεις έναν φθόνο από τους γονείς ώρες-ώρες. Δηλαδή, εγώ π.χ. έχω την ελευθερία να ταξιδεύω πάρα πολύ επειδή δεν έχω άλλα έξοδα, μπορώ να επενδύω σε αυτό όταν είμαι καλά οικονομικά. Και επειδή δεν έχω παιδί, μπορώ να το κάνω. Και για οικονομικούς λόγους –τα έξοδα ενός παιδιού είναι πάρα πολύ μεγάλα– αλλά και για πρακτικούς. Βλέπω, λοιπόν, κάποιες γυναίκες να βγάζουν λίγο μια μνησικακία, μια χαιρεκακία να το πω. Και να προσπαθούν να υποτιμήσουν αυτό που κάνεις, ενώ νιώθεις ότι θέλουν να το κάνουν κι εκείνες. Ότι σαν να έκαναν την επιλογή της γονεϊκότητας επειδή έπρεπε, επειδή είχαν τριανταρίσει. Και σαν να έχουν απωθημένα, σαν να μην έζησαν όσα θέλανε πριν. Και σ’ εμένα, όχι μόνο σ’ εμένα, και σε άλλες γυναίκες που είναι σε παρόμοια συνθήκη, κάπως να το προβάλλουν αυτό με αρνητικό τρόπο.
Μετανιώνεις για κάτι;
Όχι, για τίποτα. Oπως έχει εξελιχθεί η ζωή μου και βάσει της ιστορίας μου, δεν μπορώ να βρω κάπου και να πω ότι μετάνιωσα για κάτι.
Σκέφτεσαι το μέλλον σου χωρίς παιδιά;
Ναι, μου βγαίνει πολύ πιο αβίαστα να σκέφτομαι το μέλλον μου χωρίς παιδιά. Είναι αυτό που σου ανέφερα και πριν, ότι τα σχέδιά μου –μακροπρόθεσμα και βραχυπρόθεσμα– γίνονται πάντα στο πλαίσιο της παρούσας κατάστασης και της ατεκνίας. Αλλά δεν είναι ότι αν σκεφτώ τον εαυτό μου με παιδί, πελαγώνω. Το έχω σαν ένα πολύ λιγότερο πιθανό σενάριο, αλλά δεν το θεωρώ και απόλυτα απίθανο. Αλλά σίγουρα αβίαστα, το πρώτο που θα σκεφτώ σαν σκέψη στα προγράμματά μου ή στο οτιδήποτε, είναι το να είμαι χωρίς παιδιά.
Και αυτό το μέλλον πώς σου μοιάζει;
Στέκομαι σε άλλα πράγματα που μπορεί να αγχώνομαι ανά φάσεις ή να δίνω έμφαση ανά φάσεις. Δηλαδή δεν μπορώ να σου πω ότι το σκέφτομαι αρνητικά ή θετικά.
Δεν σε απασχολεί ιδιαίτερα, απ’ ό,τι καταλαβαίνω. Δεν είναι μια έγνοια…
Δεν μ’ απασχολεί το αν θα έχω. Κάποιες φορές, μπορεί να σκεφτώ στο καλό σενάριο ότι έχω γεράσει κι έχω γεράσει όμορφα και είμαι λειτουργική κι όλα αυτά ότι ίσως να υπάρχει μια χι μοναξιά αν δεν υπάρχουνε παιδιά, εγγόνια. Σε σύγκριση με άλλους. Αλλά δεν το σκέφτομαι με φόβο. Ώρες ώρες, το σκέφτομαι με μια ελαφριά μελαγχολία να το πω; Ανησυχία; Σαν κάτι πολύ μακρινό και πιθανό. Μετά όμως σκέφτομαι ανθρώπους μεγάλης ηλικίας που ζούνε τη ζωή τους και είναι πλήρεις χωρίς να έχουν παιδιά ή εγγόνια. Οπότε ναι, σαν να υπάρχει κάπως κάτι τέτοιο πολύ μακριά στο μυαλό, αλλά δεν είναι μια πρώτη σκέψη, κάτι πολύ βαρύ, κάτι που μ’ απασχολεί έντονα.
Ποια λέξη σου ταιριάζει καλύτερα; Χωρίς παιδιά, άτεκνη, μη μητέρα, κάτι άλλο, καμία από αυτές;
Χωρίς παιδιά. Το «άτεκνη» το χρησιμοποιώ βάσει της συζήτησης. Είναι μια κυριολεκτική, βέβαια, λέξη. Δεν είναι ότι έχει κάποιο αρνητικό φορτίο. Δεν ξέρω, το «χωρίς παιδιά» μου ακούγεται πιο ουδέτερο.
Παρέλειψα κάτι εγώ να σε ρωτήσω που θεωρείς σημαντικό;
Αυτό που με προβληματίζει ενίοτε είναι ότι άτομα του κύκλου μου δεν μπορούν να καταλάβουν κάποια πράγματα και θεωρούν εν δυνάμει ότι θα γίνω μητέρα. Ή αυτό που σου ανέφερα ότι νιώθω πολλές φορές γυναίκες/μητέρες να προβάλλουν πάνω σ’ εμένα απωθημένα. Απωθημένα για μια ζωή που θέλουν να ζήσουν ή δεν την έχουν ζήσει ή την έχουν βάλει σε παύση μ’ έναν τρόπο. Δεν ξέρω πώς να το πω. Ότι νιώθω, ρε παιδί μου, μια αρνητική ενέργεια, μια ζήλεια –δεν ξέρω πώς να το πω–πάνω στις επιλογές μου και στον τρόπο ζωής μου και μια προσπάθεια να τον υποβαθμίσουνε. Και αυτό που σου ανέφερα πριν που με ρώτησες για τις κοινωνικές σχέσεις, (νιώθω) σαν ένα τσιμπηματάκι με παλιές φιλίες το πώς κατέληξαν.
