Τι σημαίνει για σένα ότι δεν έχεις παιδιά;
Το πρώτο που μου έρχεται στο μυαλό: σημαίνει ότι απέτυχα να κάνω μια καλή σταθερή σχέση και μια οικογένεια. Η πρώτη εικόνα είναι μια οικογένεια διαφήμισης πορτοκαλάδας στην τηλεόραση και αναρωτιέμαι αν είναι κάτι που θα μπορούσα να κάνω. Αν το σκεφτώ περισσότερο, σημαίνει ότι δεν κατάφερα να ξεπεράσω τα τραύματά μου, να απελευθερωθώ από τους δήμιους της ζωής μου και να πραγματοποιήσω το ένα από τα όνειρά μου που ήταν να έχω μια συμπαθητική αγαπησιάρικη σχέση με έναν απλό τύπο και ένα παιδάκι να το αγαπάμε και να το χαρούμε. Σημαίνει ότι είμαι ακόμα το καραγκιοζάκι των γονιών μου, ένας άνθρωπος ατελής.
Το ότι δεν έκανες παιδιά ήταν συνειδητή απόφαση; Ή μήπως ήταν κάτι που συνέβη λίγο πολύ επειδή δεν ενδιαφέρθηκες/δεν ασχολήθηκες/το ανέβαλες;
Το συνειδητό κομμάτι ήταν ότι δεν ήθελα να κάνω παιδιά μόνο και μόνο για να τα κάνω. Πίστευα ή ήλπιζα ότι θα συναντήσω έναν σύντροφο που αγαπώ και εμπιστεύομαι και που αυτά είναι αμοιβαία, αλλά δεν τον συνάντησα, δυστυχώς. Στις ηλικίες μεταξύ 19 και 30 περίπου είχα εισπράξει από κάποιους ότι έψαχναν γενικά μια γυναίκα για να κάνουν οικογένεια και ότι τους έκανα ή ότι θα με ενέκρινε η μητέρα τους γι’ αυτό τον σκοπό, το οποίο βρήκα τρομακτικό. Σαν τα ζώα εκτροφής που προορίζονται για αναπαραγωγή (ενώ άλλα είναι για το μαλλί τους μόνο ή για αυγά, γαλακτοπαραγωγή κοκ). Κατάλαβα ότι με βλέπουν σαν «μήτρα» ή κουνέλα. Αντίστοιχες αντιλήψεις έχουν και οι γονείς μου που με πίεζαν να βρω έναν «καλό γαμπρό» και να παγιώσω τη (οικονομική) σχέση του μαζί μου γεννώντας τα παιδιά του, κάτι στο οποίο αντιδρούσα και ήταν πηγή συχνών καβγάδων, ιδίως στις ηλικίες από 8 (ναι, οκτώ, δεν κάνω πλάκα, μου έκαναν πλύση εγκεφάλου) μέχρι 25 περίπου. Στα 30 μου, όταν μετακόμισα σε ένα σπίτι μόνη μου, η μητέρα μου μού είπε ότι αυτό «ισοδυναμεί με τη δήλωσή μου στην κοινωνία ότι έμεινα γεροντοκόρη.» Συνειδητοποιώ ότι έχω συνδέσει την απόκτηση παιδιών με τη χυδαιότητα.
Ήταν μια απόφαση που πήρες μια και έξω ή την επανεξέταζες/επιβεβαίωνες;
Από τη στιγμή που γεννήθηκα παλεύω να επιβιώσω από το μένος των γονιών μου και το μόνο που συχνά πυκνά επανεξετάζω/επιβεβαιώνω είναι το δικαίωμα μου να υπάρχω. Δεν υπάρχει χώρος ή ενέργεια για άλλες αποφάσεις ή επιλογές.
Δεν έκανες παιδιά επειδή δεν ήθελες να γίνεις μητέρα, επειδή δεν ήθελες κάποιες από τις συνέπειες μιας ζωής ως μητέρα, επειδή ήθελες να αλλάξεις τη ζωή σου όπως τη ζεις;
Την απόκτηση παιδιών δεν τη βλέπω ρομαντικά, σαν να έχω μια κουκλίτσα, ξέρω ότι έχει κόπο και σκεφτόμουν ότι χρειάζεται ένα υποστηρικτικό περιβάλλον τόσο πρακτικά όσο και συναισθηματικά, κάτι που δυστυχώς ποτέ δεν είχα μέχρι σήμερα. Η βιολογική μου οικογένεια μέχρι και σήμερα με υπονομεύει σε κάθε μου προσπάθεια και όνειρο ή επιθυμία, είτε κοροϊδεύοντας ή αγνοώντας τα θέλω μου είτε και δημιουργώντας πραγματικά εμπόδια. Αξιόπιστο σύντροφο και υποστηρικτικό δεν έτυχε να γνωρίσω για να πω, οκ, μπορώ τώρα να κάνω παιδί μαζί του. Χωρίς αυτές τις συνθήκες η μητρότητα λειτουργεί ισοπεδωτικά για μια γυναίκα. Σύμφωνα με τις προσλαμβάνουσες που έχω από τη μητέρα μου, η ίδια καταστράφηκε εντελώς όταν έκανε παιδιά.
Πώς νομίζεις ότι επηρεάζει τη ζωή σου το γεγονός ότι δεν έχεις κάνει παιδιά;
Έχω χρόνο να διαπραγματευτώ και να επουλώσω τις πληγές μου χωρίς να επιβαρύνω κάποιον άλλο. Έχω αρκετό χρόνο στη διάθεσή μου να εξερευνήσω τις επαγγελματικές μου επιλογές χωρίς το άγχος των εξόδων των παιδιών, καθώς και διάφορους πολιτικούς-κινηματικούς χώρους που με ενδιαφέρουν. Κινούμαι ελευθέρα σε όποιον κοινωνικό καλλιτεχνικό ή πολιτικό χώρο μου τραβάει την προσοχή. Αν είχα παιδιά, ίσως να είχα εξερευνήσει άλλες περιοχές της ύπαρξης, ίσως όμως και να είχα κλειστεί σε ένα σπίτι από τα 20 μέχρι τα 45 χωρίς να εξερευνήσω τίποτα. Ίσως και να είχε χρειαστεί να γίνω υπάλληλος κάπου για να μπω σε μια προβλέψιμη ρουτίνα, το οποίο δεν θα μου άρεσε και αποφεύγω συστηματικά.
Αναλογίζεσαι πώς θα ήταν η ζωή σου αν είχες κάνει παιδιά;
Όταν είμαι πεσμένη ψυχολογικά σκέφτομαι ότι αν είχα παιδιά θα είχα τρελαθεί και με τη βούλα. Τα παιδιά δεν τα βλέπω σκέτα, αλλά πρώτα βλέπω τον μπαμπά των παιδιών. Πολλές διαζευγμένες τις ταλαιπωρεί ο πρώην σύζυγος με άπειρους τρόπους, δεν χωρίζεις ποτέ στην ουσία από αυτόν τον άνθρωπο. Όταν τύχει κάποια υπόθεση που αφορά σχέσεις πρώην συζύγων, αναλογίζομαι πόσο (πιο) χάλια ζωή θα είχα αν είχα παραμείνει σε 3-4 συγκεκριμένες σχέσεις, με άντρες που είχαν πολύ κακή εξέλιξη σαν άνθρωποι από τότε που χωρίσαμε. Π.χ. Ο ένας πέθανε από ναρκωτικά, ήδη όταν βγαίναμε είχε πρόβλημα με το ποτό, και η μητέρα του, επιτυχημένη επιχειρηματίας, με φορμάριζε για γάμο, οπότε τελικά έφυγα τρέχοντας. (Σημειωτέον, η μητέρα μου δέκα χρόνια μετά τον χωρισμό, όταν έμαθε ότι πήγαινα στην κηδεία του, είπε χα χα θα ήσουν χήρα με δύο παιδιά, χωρίς να το λέει λυπημένα).
Ο άλλος –πολύ μεγαλύτερός μου– τελικά έκανε δύο παιδιά με μία ακόμα νεότερη και μετά από λίγα χρόνια, είπε: «Δεν είμαι εγώ για παιδιά», τη χώρισε και τους νοίκιασε ένα σπίτι κάπου αλλού. Με έναν άλλο τελικά συνεργάστηκα επαγγελματικά, η οποία συνεργασία τελείωσε με εμένα εξουθενωμένη οικονομικά και ψυχολογικά. Αν είχα παιδιά μαζί του θα ήμουν υποχρεωμένη να έχω επαφή μαζί του. Τέτοια αναλογίζομαι, δυστυχώς τίποτα καλό, αν και έχω στο περιβάλλον μου αγαπημένα ζευγάρια με υγιή παιδάκια. Α, ναι, καμιά φορά σκέφτομαι ότι μπορεί να είχα παιδί με σύνδρομο ντάουν ή κάποια σωματική αναπηρία. Συνειδητοποιώ ότι όλα τα σενάρια που αναλογίζομαι είναι δραματικά, καθόλου τραγούδια, τρυφερές αγκαλιές μωρών, κοκαλάκια και φορεματάκια.
Μετανιώνεις για πράγματα που έκανες ή δεν έκανες στη ζωή σου;
Δεν μπορώ να πω ότι μετανιώνω, γιατί σκέφτομαι ότι σχεδόν δεν είχα επιλογές στη ζωή μου. Νιώθω ότι μια ζωή κυλάω μέσα στο (κοινωνικό) αυλάκι, χωρίς να έχω χώρο να κινηθώ ή να φανταστώ μια άλλη εκδοχή του εαυτού μου.
Μετανιώνεις που δεν έκανες παιδιά;
Όχι, γιατί σύμφωνα με αυτά που διάβασα (Alice Miller) φοβάμαι ότι θα τα φόρτωνα με τα τραύματά μου και ότι θα τα έβλαπτα. Επίσης, φοβάμαι ότι η καθημερινή φροντίδα τους θα με τρέλαινε, γιατί έχω την εικόνα της μητέρας μου να πίνει αλκοόλ με ηρεμιστικά κάθε βράδυ για να αντέξει.
Πώς νομίζεις ότι απεικονίζονται οι γυναίκες που δεν έγιναν μητέρες;
Ως άχρηστες, ελαττωματικές, περίεργες, φεμινίστριες που τους γύρισε μπούμερανγκ ο (κακός) φεμινισμός, λεσβίες (με αρνητική, ομοφοβική σημασία). Επίσης εγωίστριες και ανεύθυνες. Θεωρείται ότι δεν έχουν εκπληρώσει τον σκοπό τους ως γυναίκες. Μόνο σε μία περιβαλλοντική οργάνωση που ονομάζεται Extinction Rebellion υπάρχει ρεύμα που απεικονίζει τις μη μητέρες ως υπεύθυνες γυναίκες που δεν θέλουν να επιβαρύνουν το περιβάλλον και που δεν θέλουν τα παιδιά τους να βιώσουν τις οδυνηρές συνθήκες που επιφυλάσσει η κλιματική κρίση. Αυτή η εικόνα πάω στοίχημα ότι κάνει τον μέσο Έλληνα να ανατριχιάζει (ή να βρίζει).
Υπέστης πιέσεις να γίνεις μητέρα; Αν ναι, από πού;
Από τη μητέρα μου, που θεωρούσε τον γάμο και τα παιδιά που τον επισφραγίζουν ως τρόπο κοινωνικής ανέλιξης, το οποίο κατά την αντίληψή της ισοδυναμεί με το να παντρευτώ «έναν πλούσιο» και να μην εργάζομαι. Η απόκτηση παιδιών ήταν κάτι σαν επαγγελματικός προσανατολισμός για τη μητέρα μου και τη γιαγιά μου.
Υπέστης πιέσεις να γίνεις μητέρα από γυναικολόγους/ επαγγελματίες υγείας;
Όταν ήμουν 40 ετών ο γυναικολόγος μου είχε σχολιάσει ότι έχω πολύ «νεανική μήτρα» και με «ενθάρρυνε» να κάνω παιδιά. Ομολογώ ότι ένιωσα μεγάλη έκπληξη για την παραίνεση αυτή, αν και χάρηκα που είμαι υγιής.
Πώς σε αντιμετωπίζουν οι άλλοι όταν μαθαίνουν ότι δεν είσαι μητέρα;
Έχω συνηθίσει να με αντιμετωπίζουν σαν ούφο γενικά, και η ατεκνία είναι μέρος όλου αυτού του προφίλ. Το χειρίζομαι ζαρώνοντας και αποφεύγοντας αυτά τα άτομα. Εισπράττω ακύρωση που με γεμίζει θυμό. Μια φορά ένας τύπος, που μου τον προξένευαν στα 19 μου, με είδε στα τριάντα μου και είπε ότι φαίνομαι πολύ νέα «επειδή δεν παντρεύτηκα». Χάρηκα που το είπε και χάρηκα που δεν τον παντρεύτηκα.
Βρίσκεις ότι χρειάζεται να κάνεις κάποιο είδος coming out;
Θεωρώ ότι κανείς δεν θα πιστέψει ότι η ατεκνία είναι κάτι που μου αρέσει και απολαμβάνω στη ζωή μου σήμερα και ότι θα με κατηγορήσουν πώς «όσα δεν φτάνει η αλεπού, τα κάνει κρεμαστάρια», όπως στον μύθο του Αισώπου.
Επηρέασε η ατεκνία την κοινωνική σου ζωή;
Κοινωνικά σημαίνει ότι δεν μπορώ να κάνω παρέα με φίλες μου και γενικά παρέες που έκαναν στο μεταξύ οικογένεια, γιατί έχουν άλλο τρόπο ζωής, ίσως και σκέψης. Επίσης, σημαίνει ότι έχω μικρότερη κοινωνική αξία επωδή «δεν εκπλήρωσα τον ρόλο μου». Κάποιοι ίσως να αναρωτιούνται τι στραβό έχω και δεν έχω παιδιά, γιατί σίγουρα κάτι δεν πάει καλά. Σίγουρα όμως δεν μου λείπουν τα παιδικά πάρτι που μου έχουν περιγράψει οι φίλες μου που εγκλωβίζονται σε έναν χώρο για πέντε ώρες με διάφορες καμένες αντιπαθητικές μαμάδες.
Επηρέασε η ατεκνία την ερωτική/συντροφική σου ζωή;
Ναι, θετικά. Μπορώ να βάζω όποιον θέλω στο σπίτι μου όποτε θέλω. Πλέον δεν είμαι σε μια ηλικία που να με αποφεύγουν όσοι άντρες θα θεωρούσαν ότι θα τους ζητήσω παιδί. Δυστυχώς –ή ευτυχώς– με αποφεύγουν όσοι θέλουν παιδί.
Ποια λέξη βρίσκεις ότι σου ταιριάζει καλύτερα:
Μου ταιριάζει καλύτερα το «άτεκνη». Το «χωρίς παιδιά» και το «μη μητέρα» θεωρώ ότι δεν ισχύουν γιατί ήδη από το σχολείο με φώναζαν μαμά-Πηνελόπη, αποδίδοντάς τον φροντιστικό ρόλο που αναλάμβανα έναντι των φίλων μου. Μέχρι και σήμερα κατά περιόδους αναλαμβάνω ρόλους που έχουν σχέση με «μητρική» συμπεριφορά.
